У гэтым годзе апошні вясновы месяц выдаўся халодным. Зменлівае надвор’е для Беларусі ў гэтыя часы – не дзіва, што прыкмецілі яшчэ нашы продкі, якія казалі "Май зямлю грэе, а сіверам вее" або "У май каню сена дай, а сам на печ уцякай".

У даўніну халодны і даждлівы май не пужаў земляроба, бо існавала перакананне, што такое надвор’е з’яўляецца прадвеснікам ураджайнага года.

Аб гэтым сведчаць і народныя прымаўкі:

• Май халодны — не будзеш галодны;
• Мокра ў маі — будуць пышныя караваі;
• Грымоты ў маю спрыяюць ураджаю;
• Як у маі суха, то падцягвай бруха;
• Як ідзе дождж у сакаўцы, то хлеба будзе ў рукаўцы, а як у маі — то будзе хлеба і ў гультая;
• Сухі марац, мокры май — будзе жыта, як гай.

Якім будзе надвор’е летам згодна з народнымі прыкметамі

Менавіта напрацягу апошняга вясновага месяца нашы продкі пільна сачылі за надвор’ем, каб даведацца, якім будзе лета. Вось, якія высновы можна рабіць, згодна з народным календаром:

• Калі ноч пад 1 мая зорная і дзьме цёплы паўднёвы вецер – лета будзе з бурамі, але цёплае і ўраджайнае;
• У Заходня Беларусі лічылі, што калі ў Дзень Пранціша, які адзначалі 11 мая, ідзе дождж, то будзе мокра ўсё лета, а калі суха, то і лета будзе сухім;
• 13 мая на Якуба, калі сонца ўзыйдзе ясна – чакаецца сухое лета, а праз хмары – дажджлівае;
• 14 мая, калі на Ярому - непагадзь, то суровая і галодная надарыцца зіма;
• 24 мая святкавалі Макея і казалі: "Мокра на Макея - і лета не прасушыць, а сухім Макей прыйшоў – і лета не намочыць".
• 27 мая на Сідара зноў чакалі халадоў і, калі так было, то казалі, што "Прыйшлі Сідары, прыйшлі і сівяры". Калі ў гэты дзень  дзьмулі паўночныя вятры, то лета чакалася дажджлівае. Але, калі да гэтага дня або на яго прыляцяць ластаўкі і стрыжы, то лета надарыцца цёплым.
• 28 мая, святкуючы Пахома, прыгаворвалі: "Святы Пахом павее цяплом" і "На Пахома цёпла – усё лета цёпла".

Каб сагрэцца пасля вясновага дажджу і моцнага майскага ветру, можна прыгатаваць смачную і карысную страву – курыны булён з клёцкамі. А на дэсерт – здобныя булкі.

Булен курыны з клёцкамі

Інгрыдыенты:

• 500 г курынага мяса
• 1 морквіна
• 1 цыбуліна
• 1 яйка
• 0,75 шклянкі мукі
• 1 ч. лыжка вяршковага масла
• Соль
• Лаўровы ліст
• Пучок зялёнага кропу або пятрушкі

Як гатаваць:

Падрыхтаванае курынае мяса заліць халоднай вадой. Калі яна закіпіць, зняць пену, пакласці ачышчануюч моркву і цыбуліну, варыць на слабым агні да гатоўнасці мяса, у канцы прыгатавання дадаць соль, лаўровы ліст. Булён працадзіць.

Муку, яйка, соль, масла і каля чвэрці шклянкі ахалоджанага булёну старанна перамяшаць. З атрыманага цеста аддзяляць лыжкай невялікія клёцкі і апускацьіх у булён, варыць 5 хвілін.

Падаць з кавалачкамі  курынага мяса, пасыпаць здробненым кропам або пятрушкай.

Булка здобная

Інгрыдыенты:

• 1 кг пшанічнай мукі
• 30 г дражджэй
• 1,5 шклянкі малака
• 80 г масла або маргарыну
• 50 г цукру
• 1 яйка
• Соль

Як гатаваць:

Дрожджы накрышыць, дадаць чайную лыжку цукру і расцерці, змяшаць з цёплым малаком, усыпаць палову мукі, замясіць цеста, пасыпаць тоўстым слоем мукі, накрыць сурвэткай і паставіць ў цёплае месца.

Пасля таго, як цеста паднімецца, дадаць рэштку мукі, соль, расцёрты з цукрам жаўток, старанна вымесіць, у канцы замесу дадаць растопленае масла або маргарын і ўзбіты бялок. Паверхню цеста змазаць тлушчам, каб яно не перасохла і даць падысці яшчэ раз.

Гатовым цестам запоўніць формы да 2/3 іх аб’ёму, даць пастаяць, каб падышлі і выпякаць каля гадзіны.

Парада руплівай гаспадынькі: Каб булачкі лёгка даставаліся, халодныя формы змазваюць свіным тлушчам. Алей, маргарын і вяршковае масла для гэтага не прыдатныя. Калі булачкі пякуць у печы і яна даволі гарачая, то на чарэнь каля сцяны ставяць жалезны кубак з вадой і в’юшку не зачыняюць. Калі выпечка зверху пачынае моцна румяніцца, то яе накрываюць паперай або лістамі дзядоўніка.

МІНСК, 22 мая - Sputnik. Унікальны гістарычны выставачны праект "#Дакладнасць. Свет ваенных тапографаў" стаў даступны віртуальна, паведаміла прэс-сакратар Дзяржкаммаёмасці Алена Касцюкова.

Выставачны праект "#Дакладнасць. Свет ваенных тапографаў", які праходзіць у Нацыянальным гістарычным музеі, ужо паспеў заваяваць папулярнасць у аматараў гісторыі.

Зараз усё жадаючыя змогуць наведаць віртуальны аналаг выставы і ўбачыць рэдкія картаграфічныя матэрыялы і дакументы, а таксама геадэзічныя прыборы ваенных гадоў.

"Арыгіналы фотаздымкаў і карт, прадстаўленыя на выставе, да нядаўняга часу неслі грыф сакрэтнасці", - адзначылі ў прэс-службе.

Больш за 150 экспанатаў для выставы прадставілі Дзяржаўны картографа-геадэзічны фонд Дзяржкаммаёмасці, Нацыянальны гістарычны музей, Нацыянальны гістарычны архіў, Беларускі дзяржаўны музей гісторыі Вялікай Айчыннай Вайны, Дзяржаўны музей Узброеных сіл Беларусі і прыватныя калекцыянеры.

Унёсак у Перамогу ваенных геадэзістаў і тапографаў

"На вайне ў кожнага свая зброя барацьбы з ворагам. Вайсковыя тапографы змагаліся лінейкай, алоўкам, нівелірам, кіпрэгелем - тымі прадметамі, якія прадстаўлены на экспазіцыі, прысвечанай 75-годдзю Вялікай Перамогі", - адзначыў дырэктар Нацыянальнага гістарычнага музея Беларусі Павел Сапоцька.

Экспазіцыйны праект дае магчымасць паглядзець на гісторыю Вялікай Перамогі вачыма ваенных картографаў, тапографаў і геадэзістаў. Мензулы, нівелір, тэадаліт, нівелірныя рэйкі - гэтыя прыборы выкарыстоўваліся ваеннымі тапографамі для палявых вымярэнняў, якія выкарыстоўваліся ў распрацоўцы графічных баявых дакументаў і забяспечвалі імі войскі.

"Тапаграфічная карта - асноўны дакумент, які змяшчае дакладны, падрабязны і наглядны малюнак прасторавых аб'ектаў, якія адлюстроўваюцца ў пэўнай сістэме каардынатаў і маюць колькасныя і якасныя характарыстыкі. Гэта забяспечвае атрыманне дакладнай і зразумелай інфармацыі аб мясцовасці", - растлумачыў дырэктар ГП "Белгеадэзія" Сяргей Забагонскі.

Ён адзначыў, што карты патрэбныя для рашэнняў вялікага круга задач, у тым ліку ў інтарэсах абароны і бяспекі краіны.

"У гады Вялікай Айчыннай вайны, калі тапаграфічныя карты з'яўляліся адным з найважнейшых дакументаў пры кіраванні войскамі, ваенныя геадэзісты і тапографы сумесна з грамадзянскімі спецыялістамі галоўнага ўпраўлення геадэзіі і картаграфіі зрабілі адвучальны ўнёсак у Перамогу", - падкрэсліў Сяргей Забагонскі.

Маршрут, які начарцілі немцы ў 1944 годзе

Першая тапаграфічная карта ў Беларускім дзяржаўным музеі гісторыі Вялікай Айчыннай вайны з'явілася ў 1949 годзе.

"Гэта была карта ад партызанскага атрада імя Громава, брыгады "Буравеснік" Мінскай вобласці, зробленая самастойна. Сёння ў нашым музеі больш за 500 асобнікаў тапаграфічных карт, з іх 350 сапраўдныя", - распавёў дырэктар музея Уладзімір Варапаеў.

Частка экспанатаў з фондаў музея заняла годнае месца ў экспазіцыі. Адзін з іх - карта Клецкага і Нясвіжскага раёнаў, скапіраваная ў 1941 годзе падпольшчыкам Іванам Новікам, які быў расстраляны ў студзені 1942-га года.

Старшыня Дзяржаўнага камітэта па маёмасці Андрэй Гаеў перадаў для экспазіцыі дзве арыгінальныя карты з сямейнага архіва.

Адна з іх - карта БССР з пробнага накладу Вялікага савецкага атласа свету, падпісаная ў друк у снежні 1939 года.
"На ёй пазначаныя адміністрацыйныя межы тады яшчэ 10 абласцей рэспублікі. На адваротным баку карты ёсць гістарычная пазнака пра тое, што ў 1942 годзе яна трапіла ў рукі ворагам. На другой нямецкай карце "Дарогі Варшава-Масква", выдадзенай у красавіку 1944 года, контур заходняй дзяржаўнай мяжы Савецкага Саюза можна ўбачыць толькі па канчатках чырвоных ліній аўтадарог. Да адной з найбуйнейшых ваенных аперацый "Баграціён" заставалася ўсяго пару месяцаў, ворага ўжо магутна ціснулі да зыходных рубяжоў, але ў рэйху па-ранейшаму не жадалі адмаўляцца ад сваіх планаў на перадзел свету", - распавялі ў камітэце.

Андрэй Гаеў лічыць, што асноўная ідэя экспазіцыі заключаецца ў тым, каб паказаць гераічны ўклад ваенных геадэзістаў, картографаў, тапографаў у справу агульнай Перамогі.

"Ёсць такі выраз: "Любая вайна немагчымая без карты і яна пачынаецца з карты". Я б сказаў, што і Перамога немагчымая без карты, таму што яе значэнне падчас баявых дзеянняў прыраўноўваецца да баявой зброі", - кажа старшыня Дзяржкаммаёмасці.

Карты, як баявая зброя

Унікальныя дакументы для экспазіцыі перадалі многія арганізацыі.

"Там прадстаўлены карты з IV тома Вялікага гістарычнага атласа Беларусі, у тым ліку і старонкі Генеральнай карты, па якой можна прасачыць геаграфію знішчэння некаторых населеных пунктаў, якія не былі адноўлены", - распавяла дырэктар РУП "Белкартаграфія" Іна Шлык.

На выставе таксама можна ўбачыць рэчы генерала арміі Аляксея Антонава з фондаў Нацыянальнага гістарычнага музея, раней неапублікаваныя матэрыялы з архіва навігацыйна-тапаграфічнага ўпраўлення Генеральнага штаба ВС, картаграфічныя матэрыялы з Дзяржаўнага цэнтра картографа-геадэзічных матэрыялаў і дадзеных.

"Мы лічым іх паўнавартаснымі сімваламі барацьбы і ўрачыстасці свету", - сказаў аб экспанатах выставы Павел Сапоцька.

Арганізатары экспазіцыі адзначаюць, што за мінулыя дзесяцігоддзі пра падзеі ваеннага часу было напісана і знята шмат розных матэрыялаў, аднак пра ўклад ваенных геадэзістаў, тапографаў і картографаў вядома не так шмат.

Праект "#Дакладнасць. Свет ваенных тапографаў" зможа папоўніць гэты прабел, тым самым аддаўшы даніну памяці стваральнікам карт. Бо на фронце значэнне карты прыраўноўвалася да баявой зброі.

Каб наведаць экспазіцыю віртуальна, трэба перайсці па спасылцы, скарыстаўшыся QR-кодам, альбо зайшоўшы на сайты Дзяржкаммаёмасці і Нацыянальнага гістарычнага музея Беларусі.

У Нацыянальным гістарычным музеі выстава будзе пахадзіць да 4 ліпеня.