Пра гісторыю прадметна: новы праект Музея абароны Брэсцкай крэпасці
(абноўлена 09:51 19.05.2020)
Як знайсці новыя формы зносін з наведвальнікамі, калі нават у Дзень Перамогі, упершыню за ўсю гісторыю існавання мемарыяльнага комплексу "Брэсцкая крэпасць-герой", праведзена ўсяго тры экскурсіі, Sputnik высветліў у супрацоўнікаў музея.Звычайна менавіта сёння праходзіць ноч музеяў - актыўнасці, канцэрты, незвычайныя экскурсіі. Але зараз ва ўсім свеце ўсё інакш - ва ўсіх музеях амаль пуста.
І, разам з тым, жыццё ў музеях ўсё ж такі не спыняецца, нават нягледзячы на адсутнасць наведвальнікаў. Нават наадварот. Нараджаюцца новыя праекты, на якія раней не заўсёды хапала сіл і часу.
У Міжнародны дзень музеяў карэспандэнт Sputnik Алеся Зелянко высветліла у супрацоўнікаў мемарыяльнага комплексу "Брэсцкая крэпасць-герой", як змяняецца музейнае жыццё ў пандэмію.
Рэдкія турысты
9 мая на YouTube-канале мемарыяльнага комплексу "Брэсцкая крэпасць-герой" быў прэзентаваны доўгайграючы віртуальны праект.
"У Дзень Перамогі ў музеі ўсяго тры экскурсіі было. У ранейшыя гады ў нас, вядома, кошт ішоў на дзясяткі: і 50 экскурсій магло быць. Але гэта тыя рэаліі, з якімі даводзіцца лічыцца", - распавядае Аляксей Малочнікаў, загадчык навукова-асветніцкага аддзелам мемарыяльнага комплексу.
Ён стрымана апісвае сітуацыю і падкрэслівае, што самі берасцейцы хадзіць у крэпасць не перасталі. Яны імкнуцца далей ад вялікіх навал народа, бліжэй да прыроды і цішыні.
©
Sputnik Александр Воронин
На тэрыторыі мемарыяльнага комплексу зараз бязлюдна
"Рэдкія турысты таксама, бывае, заязджаюць. Вось з Масквы былі нядаўна!" - адзначае ён і дадае - разавыя наведванні - не выйсце.
Дзейнічаць па абставінах
Усім музеям свету зараз прыходзіцца працаваць на перспектыву. А гэта значыць, асвойваць тэхналогіі і рэжым анлайн. Прычым фарматы ўзаемадзеяння з аўдыторыяй могуць быць самыя розныя: відэатурыы, віртуальныя экскурсіі, лекцыі ў запісе, кароткія замалёўкі...Так, напрыклад, музей-запаведнік "Сталінградская бітва" сумесна з муніцыпальным тэлебачаннем, Валгаградскай абласной філармоніяй і студэнтамі кансерваторыі і інстытута мастацтваў запусціў праект "Галасы вайны". Студэнты чытаюць пад музыку сапраўдныя франтавыя лісты салдат і афіцэраў родным і блізкім.
Нешта падобнае (толькі для самастойнага чытання і з гістарычнымі рэмаркамі) напярэдадні 75-годдзя Вялікай Перамогі прэзентаваў Беларускі дзяржаўны музей гісторыі Вялікай Айчыннай вайны ў праекце "Лёсы, складзеныя ў трохкутнік".
©
Photo : Александр Воронин
Новыя праекты прымусяць па-іншаму паглядзець на звыклыя рэчы
"Наш дырэктар Рыгор Бысюк прапанаваў зрабіць нешта падобнае. Гаворка ішла пра экскурсію. Мы вырашылі, што саму экскурсію даваць - гэта такое разавае нешта. А мы б хацелі, каб яно неяк працягнулася. Таму прапанавалі фармат менавіта кароткіх ролікаў з цікавымі апавяданнямі аб экспанатах, што прыцягне самага наведвальніка ў музей. Потым, калі, вядома ж, уся гэтая сітуацыя вырашыцца", - тлумачыць Аляксей Малочнікаў.
Трэба сказаць, супрацоўнікі Брэсцкай крэпасці апынуліся дастаткова падрыхтаванымі да форс-мажорных абставінаў.
"На сайце мемарыяльнага комплексу даступныя для наведвання ўсе нашы музейныя экспазіцыі ў фармаце 3D-тура. Гэта значыць можна проста пагуляць-паглядзець", - кажа Малочнікаў.
На гэтым вырашылі не спыняцца.
©
Sputnik Александр Воронин
У кадры - Аляксей Малочнікаў, гісторык, вядучы, сцэнарыст. Бэкстэйдж.
Фармат дыялога
"Мы вырашылі пайсці храналагічна: абраць у кожнай зале па адным, дзесьці два экспанаты, калі яны звязаныя паміж сабой, і расказаць іх гісторыю. Безумоўна, вельмі многія берасцейцы бывалі ў нашых музеях. І ведаюць у цэлым гісторыю крэпасці і тых падзей, што адбываліся тут. Але гісторыю асобных экспанатаў ведаюць, вядома, далёка не ўсё! А экспанатаў з цікавай гісторыяй хапае, - распавядае Аляксей Малочнікаў, куратар праекта і яго сцэнарыст. - І ўжо праз вось гэтыя экспанаты мы хочам падаць гісторыю агульную, а не проста данесці яе наўпрост ".
Менавіта таму творчая група праекта не стала шукаць іншага сцэнарыста і тым больш вядучага. Мала ведаць гістарычную канву і ўмець бойка распавядаць. Тут ёсць спецыфіка.
У аснову кожнага сцэнара кладуцца матэрыялы, якія захоўваюцца ў фондах і навуковых даведках мемарыяльнага комплексу. І навуковая праца - гэта база, без якой немагчыма ў прынцыпе нешта зрабіць.
"Трэба выбраць ўспаміны, якія можна даць. Якія проста ў тэкст, то ёсць перапрацаваныя, а якія можна ў выглядзе жывой цытаты", - кажуць у музеі.
©
Sputnik Александр Воронин
Для здымкі сюжэтаў запрашаюць прафесійных аператараў
Асноўная задача цяпер - вызначыцца з тым, якія прадметы можна паказаць у кадры, у рамках аповеду. Толькі чалавек, знутры які ведае, якія скарбы захоўваюць у сабе нетры музейных фондаў, можа падобнае падказаць. Супрацоўнікі мемарыяльнага комплексу зараз занятыя вельмі творчай працай.
"Варыянты з подсъемкой на тэрыторыі комплексу або ў фондах, дзе можна папрацаваць з дакументамі. Аповед не толькі аб прадмеце, але, магчыма і паказ месца, дзе ён (экспанат - Sputnik) знойдзены быў, ці нешта іншае, з ім звязанае, што таксама можна прэзентаваць. на этапе напісання сцэнарыя стараемся гэта ўлічваць. гэта значыць трэба яшчэ і маляваць сабе карцінку, як гэта прыкладна будзе выглядаць на экране, прычым ужо ў працэсе стварэння роліка", - прасцей кажучы, музейшчыкі ведаюць, што робяць.
Да таго ж гісторыя павінна быць складзена так, каб увесь час "трымаць" увагу, не стамляць. Дынамічныя ролікі па хвіліны 4 або каля таго, апынуліся аптымальным варыянтам. Працаваць над праектам творчай групе даводзіцца паралельна з асноўнымі абавязкамі.
"Пакуль рабяты, напрыклад, займаюцца мантажом папярэдніх ролікаў, пішуцца сцэнары для наступных. То бок, калі яны скончаць мантаж, то змогуць прыступаць да здымак наступнага роліка. Пакуль жа яны подснимают прадметы, я магу займацца нейкай іншай працай. Галоўнае, што не прастойваюць!" - усміхаецца Аляксей.
©
Sputnik Александр Воронин
У музеі зараз здымаць зручна - няма наведвальнікаў
Лепшыя з лепшых
Зразумела, усе экспанаты ў экспазіцыі вартыя ўвагі. Але сярод іх ёсць ключавыя, якія цалкам можна назваць сімваламі музея. А ёсць і тыя, што менш вядомыя, аднак ані не менш каштоўныя.
"Перш за ўсё, у экспаната павінна быць нейкая цікавая гісторыя. Альбо знаходкі гэтага экспаната, альбо цікавы лёс чалавека, уладальніка гэтага экспаната... Гісторыя, якая павінна павесьці чалавека, які будзе глядзець гэты ролік. Проста наведаўшы музей, вы яе, хутчэй за ўсё не пазнаеце. Нярэдка гэта занадта шырокая гісторыя, каб яе распавесці, трэба час. І ў ходзе агляднай экскурсіі гэтага часу няма... А паколькі ў нас зараз гэты час ёсць, яно павінна пайсці на карысць! І мне здаецца, што мы падабралі даволі нядрэнныя прадметы! Яны розныя. Там ёсць і фатаграфіі, і непасрэдна прадметы, і дакументы, ёсць ўзнагароды...", - распавядае Аляксей.
Зразумела, абвясціць увесь спіс прадметаў азначала б сапсаваць інтрыгу. Але іх не менш за дзесяць - па адным на кожны з дзесяці залаў цэнтральнага музея мемарыяльнага комплексу - Музея абароны Брэсцкай крэпасці. Першы - Георгіеўскі крыж IV ступені.
Ролікі будуць публікавацца ў сацсетках (на канале мемарыяльнага комплексу на Youtube, у Інстаграме, Фэйсбуку і УКантакце) па меры гатоўнасці, у сярэднім - раз на тыдзень.
Вядома, у крэпасці ёсць і іншыя экспазіцыі са сваімі, асаблівымі экспанатамі. Але да іх чарга, магчыма, дойдзе з часам. Шмат што залежыць ад таго, як наведвальнікі адрэагуюць на ўжо заяўленыя экспанаты. Ці праявяць цікавасць? Музейшчыкі вельмі спадзяюцца, што праявяць. Ды і потым, калі эпідэміялагічная сітуацыя нармалізуецца, можна будзе прыйсці ў музей, убачыць канкрэтны экспанат і ў поўнай меры ўсвядоміць, што за ім стаіць. Што ён на самай справе такі.
©
Photo : Александр Воронин
Хутка на фартах Брэсцкай крэпасці адкрыюцца дзве новыя экспазіцыі
"Мы не толькі займаемся экскурсійнай працай, тут і даследчая праца, - падкрэслівае Аляксей Малочнікаў. - У цэлым, калі казаць па мемарыяльным комплексе, няпросты год. Плануюцца да адкрыцця дзве новыя паўнавартасныя экспазіцыі - ва Усходнім форце, і ў Пятым форта. А гэта проста каласальная навуковая праца, якую праводзяць нашы супрацоўнікі".
Вельмі шкада, вядома, што штогадовую творчую акцыю дзіцячага малюнка, якая праводзіцца на тэрыторыі крэпасці, прыйшлося літаральна на днях валявым рашэннем перанесці на верасень. Але затое якая колькасць адкрыццяў чакае наведвальнікаў тады, калі эпідэміялагічная сітуацыя ў краіне нарэшце зменіцца да лепшага.
Пакуль жа - сачыце за абнаўленнямі на YouTube-канале мемарыяла.
Тэги:
Самы салодкі месяц лета: як працавалі нашы продкі ў ліпені
(абноўлена 15:11 02.07.2020)
Этнограф Ларыса Мятлеўская распавядае пра заняткі нашых продкаў у ліпені і вучыць гатаваць смачныя стравы з рыбы.У народзе кажуць: "Хто ў ліпені на полі пацее, таго ўзімку печка грэе". Працы на агародзе і ў полі, сапраўды, хапае ўсім.
Народная мудрасць пра ліпеньскія клопаты:
- Ранняя птушка зубкі цярэбіць, а позняя — вочкі трэць.
- Зерне ў каласку, не валяйся ў халадку.
- Святы Андрэй за ўсіх мудрэй, саху ладзіць, каня гладзіць.
- На Андрэя азімыя наліліся, а татка-авёс да палавіны дарос.
- Святы Данат коскі точыць, сянцо косіць.
Пакуль жанчыны працуюць з садавінай і агароднінай, мужчыны займаюцца нарыхтоўкай сена. Касавіца — мужчынская праца. Нарыхтоўка сена была заўсёды не меньш важнай справай, чым жніво. Чым больш было назапашана сена, тым больш упэўнена адчуваў сябе гаспадар зімой. Лішкамі сена нават гандлявалі на кірмашах. Асабліва цаніліся сакавітыя, духмяныя ліпеньскія ўкосы.
©
Sputnik / Игорь Подгорный
Траву нарыхтоўвалі паўсюдна: на паплавах, у полі і ў лесе
Траву нарыхтоўвалі паўсюдна: на паплавах, у полі і ў лесе. Часам на касавіцу выпраўляліся далёка ад хаты. Спяшаючыся накасіць як найболей, начавалі ў полі ў адмысловых буданах. Ежу бралі з сабой. Выпраўляючы гаспадара на касавіцу, гаспадыня клала ў яго торбу кавалак сала, хлеб, пер'е цыбулі і агуркі.
Часам гарачы абед хто-небудзь з жанчын прыносіў у поле. Бралі з сабой і пітво. Звычайна гэта быў укіслы да гэтага часу бярозавік або хлебны квас. Калі касьба адбывалася каля ракі, то стараліся ў вольную хвіліну налавіць рыбы, каб падсілкавацца юшкай, або проста пяклі яе на вуголлях. Сушыць у ліпені сена перашкаджалі частыя дажджы і вялікія росы, таму даводзілася пільна сачыць за надвор'ем па прыкметах, якіх было нямала.
Як прадказаць надвор'е ў ліпені?
- Калі дажджавыя чэрві выпаўзаюць з зямлі, то яснае сонечнае надвор'е зменіцца дажджом з навальніцай;
- Птушкі раптам змоўклі, а ластаўкі і стрыжы лётаюць над зямлёй — будзе навальніца;
- Вераб'і сціхлі і схаваліся пад дах — набліжаецца навальніца;
- Камары ўвечары "мак таўкуць" (клубяцца) — да добрага надвор'я;
- Неба ў навальнічных хмарах, а пчолы не хаваюцца — дажджу не будзе;
- Весела скачуць і стракочуць конікі — да сухога і яснага надвор'я;
- Калі на шырокім лісці канаў раніцай з'яўляюцца кроплі вады, то ўдзень будзе дождж або навальніца.
Гарачы і сухі чэрвень прыспешыў зацвітанне ліпы, у гонар якой называецца другі месяц лета. Калісьці ж па часе зацвітання ліпы вызначалі пачатак масавай уборкі азімага жыта. Ліпа зацвіла — праз тры тыдні пачынай жніво. Таксама аб спеласці жыта селяніну падказвалі паспелыя ў лесе ягады чарніц. Пачатак жніва прымяркоўвалі да святкавання ў народзе прысвятка Ганны, які прыходзіўся на канец месяца. Казалі: "Святая Ганна снапы кладзе".
©
Sputnik / Алексей Мальгавко
Аб спеласці жыта селяніну падказвалі паспелыя ў лесе ягады чарніц
Гэтым жа часам у пятніцу перад Іллёй, якога святкуюць 2 жніўня, адзначалі дзень "зазубрывання" або вастрэння сярпоў — Серпавіцу, калі каля кузні стаяла чарга з вясковых баб. Асабліва цанілася кавальскае майстэрства вандроўных кавалёў-цыганоў. Лічылася, што яны ўмелі выкаваць і зазубрыць такі серп, якім было лёгка і скора жаць.
©
Sputnik Альфрэд Мікус
Гаспадынька з сярпамі
Аб жанчыне, якая за дзень больш за іншых накладала снапоў, казалі, што яна "мае цыганскі серп". Калі пачыналася жніво, усе іншыя гаспадарчыя працы адкладаліся ў бок. Усе сілы сялянскай сям'і былі скіраваныя на тое, каб як мага хутчэй звезці з поля ўраджай збожжавых.
Ліпень — месяц, поўны працы. У народных прыказках нават святыя ў ліпені не сядзяць без працы: "Святы Пятро жыта сцеліць, святы Кузьма сярпы робіць, а святы Дзям'ян сена грабіць".
Вядомы і добры звычай бескарыснай дапамогі ў працы нямоглым суседзям талакой. Адбывалася гэта на Пятра і Паўла. Пра такую талаку ёсць прымаўка: "Святы Пётра талаку збіраў копы сена вазіць, стагі мятаць". Дарэчы, ў гэты дзень працаваць на ўласную гаспадарку забаранялася, паколькі лічылася грахом. Калі праца была завершана, па традыцыі гаспадары наладжвалі частаванне. Звычайна гэта былі простыя, але пажыўныя стравы. У гэты час на стале ў селяніна з'яўлялася маладая бульба, агуркі і цыбуля, у лесе было поўна грыбоў, а ў вадаёмах — рыбы. Таму гаспадарам было чым пачаставаць талакоўцаў.
Рыбныя галушкі
-
500 гр рачной рыбы
- 75 гр пшанічнай мукі
- 2 яйкі
- 1 ч. лыжка чорнага перцу гарошкам
- 1 ст. лыжка насення кропу
- 1-2 цыбуліны
- 1,5 ч. лыжкі солі
- 1 ч. лыжка масла
Як гатаваць:
Дробную рачную рыбу пачысціць ад костак, дробна насячы нажом, але не прапускаць праз мясарубку і расцерці. Дробна насечаную цыбулю, кроп, перац і соль стаўчы ў ступцы, дадаць у рыбу.
©
Pixabay
Для рыбных галушак можна браць любую рачную рыбу
Муку развесці ў малацэ, уліць узбітыя яйкі і перамяшаць, аб'яднаць з рыбным фаршам, усё разам добра расцерці і ўзбіць, каб атрымалася аднародная маса. Зварыць рыбную юшку з галоў, плаўнікоў і костак, пасаліць і адварыць у ёй галушкі на маленькім агні да гатоўнасці. Дастаць з юшкі і падаць асобна з маслам і бульбай.
Смачна есці!
Тэги:
Рэканструкцыю не дазволілі савецкія ўлады: лёс сядзібы Навіцкіх у Савейках
(абноўлена 09:47 04.07.2020)
Пандэмія зачыніла межы, але натхніла беларусаў на вандроўкі па краіне. Цяпер ленты і сторыз сацыяльных сетак напаўняюцца фотаздымкамі гістарычных мясцін. Карыстаючыся момантам карэспандэнт Sputnik Марына Валасар наведала сядзібу шляхецкага роду Навіцкіх на Ляхавіччыне. Сядзібна-паркавы комплекс шляхецкага роду Навіцкіх знаходзіцца ў вёсцы Савейкі, што крыху больш за 18 кіламетраў ад Ляхавічаў. Гэтае ўнікальнае месца перадае атмасферу XIX стагоддзя.
©
Sputnik Марына Валасар
Вёска Савейкі
Калі дакладна быў пабудаваны ансамбль, невядома. Сярод даследчыкаў і гісторыкаў ёсць розныя меркаванні. Некаторыя лічаць, што палац разам з паркам быў закладзены напрыканцы XVIII стагоддзя, іншыя называюць 1850-ы год, калі пані Навіцкая набыла тры тысячы гектараў зямлі ў генерала Кор-Рудольскага, што служыў у Радзівілаў. Разам са шляхцянкай гаспадарылі на гэтай зямлі яе сыны Канстанцін і Феафіл. Мяркуюць, што падчас іх валадарання быў пабудаваны драўляны палац, а ў 1904 годзе – цагляны.
У розныя часы Савейкі належалі Бенігсенам, Чапскім, Незабытоўскім, Рдултоўскім.
©
Sputnik Марына Валасар
Сядзіба Навіцкіх у Савейках
У палацы была вялікая бібліятэка і архіў, дзейнічаў музей мясцовай фаўны, самы вялікі з прыватных музеяў Польшчы ў даваенны час.
Парк, плошча якога складае каля 10 гектараў, быў абсаджаны вялікай колькасцю экзатычных дрэў і кустоў. Многія з іх і да гэтага часу можна сустрэць у ваколіцах сядзібы. Гэта лістоўніца еўрапейская, конскі каштан, арэх шэры, бэз венгерскі, ірга каласістая, каліна канадская, ясень звычайны адналісты.
Незвычайную рамантычную атмасферу парку надавалі некалькі сажалак. У іх цэнтры размяшчаўся маленькі востраў з мураванай альтанкай. Патрапіць на яго можна было па каменным арачным мосціку. Сажалкі і зараз ёсць, хоць, канешне, вельмі пазарасталі.
Акрамя самой сядзібы захаваліся яшчэ некаторыя збудаванні. Гэта афіцына, бровар і гаспадарчыя пабудовы. На фасадзе бровара можна ўбачыць дату пабудовы "R 1901", а таксама ініцыялы уласніка "T. N.", што азначае - "Тэафіл Навіцкі".
Прыкладна ў двух кіламетрах ад вёскі знаходзяцца могілкі з радавой капліцай-пахавальняй. Пабудаваная ў ХІХ стагоддзі ў стылі класіцызму сёння капліца знаходзіцца ў паўразбураным стане.
©
Sputnik Марына Валасар
Тут пануе незвычайная рамантычная атмасфера
У 1860 годзе палацава-паркавы комплекс набыў маёр у адстаўцы Гектар Банавентуравіч Навіцкі. У той час да маёнтка адносіліся фальварак Заполле, а таксама вёскі Лапацічы, Гайнінцы, Гайнін, Тальмінавічы, Мядзведзічы, Куршынавічы.
Маёнтак быў сапраўдным прамысловым цэнтрам гэтай мясцовасці. Тут былі адкрытыя мылаварны, свячны, вінакурны, шкіпідарны заводы, а таксама тры карчмы, два вадзяныя млыны, смалакурня і бровар. Апошнімі, хто валодаў Савейкамі з Навіцкіх, былі Тэафіл і Андрэй.
На падмурку Савейкаўскага палаца пазначана дата: "1901 год". Ёсць меркаванне, што гэта час рэканструкцыі будынка.
©
Sputnik Марына Валасар
Савецкія шлады не дазволілі рэканструяваць сядзібу
У 1939 годзе маёнтак разрабавалі, а арандатара, які яго абараняў, забілі. Падчас Вялікай Айчыннай вайны палац быў разбураны, але потым адноўлены па старых чарцяжах.
У 50-я гады ХХ стагоддзя сын Феафіла Навіцкага Ежы, які ў той час быў паслом Польшчы ў Францыі, даслаў ліст у Савет Міністраў БССР, у якім прапаноўваў выдзеліць уласныя грошы на рэстаўрацыю былой сядзібы, але атрымаў адмову ад савецкага кіраўніцтва.
Дарэчы, з савецкіх часоў да нас дайшлі шматлікія скульптуры жывёл, якія можна сустрэць перад сядзібай. Гэта, напрыклад, зубр, алень і маленькія мядзведзі з бочкай мёду. Цікавосткай прысядзібнага парку з’яўляецца помнік Леніну – адзіны на ўвесь раён.
©
Sputnik Марына Валасар
У парку шмат скульптур розных жывёл
Пачынаючы з 1954 года ў сядзібе Навіцкіх быў размешчаны дом адпачынку работнікаў лясной гаспадаркі ўсесаюзнага значэння, затым у розны час яго прыстасоўвалі пад санаторый для хворых на сухоты і ўчастковую бальніцу з дзіцячым аздараўленчым лагерам у летні час. 3 2004 года ў палацы размяшчалася ўрачэбная амбулаторыя.
У 2013 годзе палац разам з гаспадарчымі пабудовамі быў выкуплены СЗАО "Лада Гарант". Новы ўласнік абяцаў рэканструяваць сядзібу, але і да сённяшняга часу гэта не зроблена. Між іншым, у сакавіку гэтага года пракуратура Ляхавіцкага раёна выставіла патрабаванне аб тым, што палац павінен быць закансервіраваны з-за пагрозы абвалу будынку.
Аднак і такая сітуацыя не знішчае рамантызм гэтых мясцінаў, а, магчыма, нават больш прыцягвае сваёй некранутасцю і аўтэнтычнасцю шматлікіх турыстаў.
Чытайце таксама:
- Святыня, якой пашанцавала? Чым зараз жыве Юравіцкі манастыр
- Сядзіба Тышкевічаў на Іслачы: што стала з фоталабараторыяй знакамітага графа
- Сядзіба Патоцкіх у Беразіно: чарговая шляхецкая рэзідэнцыя чакае інвестараў
Па чатыры трэніроўкі ў дзень! Чэмпіёнка Алена Хлопцава - пра Алімпіяду-80
(абноўлена 10:19 02.07.2020)
Алімпійская чэмпіёнка ў акадэмічным веславанні Алена Хлопцава распавяла аб знясільваючай падрыхтоўцы да Алімпіяды-80, гучнай перамозе і прычынах, па якіх сышла з вялікага спорту.Выбітная спартсменка Алена Хлопцава прынесла сваёй краіне адзінае золата ў акадэмічным веславанні на Алімпіядзе-80. У тым спаборніцтве яна плыла ў двойцы з Ларысай Паповай: сёння прызнаецца, што хвалявалася куды менш, чым напарніца.
Sputnik папрасіў спартсменку падзяліцца ўспамінамі пра Алімпіяду-80 і распытаў пра цяперашняе жыццё - пасля заваявання мноства спартыўных вяршынь.
Баялася вады! З чаго ўсё пачалося
У сям'і Алены Хлопцавой не было спартсменаў. Суразмоўніца прызнаецца: вяршыняў пакараць не імкнулася, і жыццё спорту прысвячаць не збіралася - так атрымалася.
"Як я прыйшла ў спорт? Проста пайшла вучыцца плаваць: за кампанію з аднакласніцай. Я нават вады баялася, ужо не памятаю дакладна, як мне ўдалося перамагчы страх - памятаю толькі, што на першым занятку ў ваду так і не зайшла, была на борціку. А потым неяк паплыла паволі", - сціпла распавядае суразмоўца.
©
Photo : из личного архива Е.Хлопцевой
Сёння Алена Хлопцава з задавальненнем працуе трэнерам у басейне: вучыць плаваць дзяцей і дарослых
Да веславання, якое прынесла Алене мноства перамог, ёй і плаванне цалкам давалася: ужо ў 13 гадоў яна стала майстрам спорту. Здольнасці і перспектывы ўбачыў трэнер, дзеліцца спартсменка: так дзяўчынка хутка апынулася ў юнацкай зборнай па плаванні.
"Дзеці ж нічога не разумеюць, прыходзяць - хто за чым: адны забаўляюцца, іншыя проста плаваць вучацца. А я трэніравалася, і вынік быў у наяўнасці. Думаю, усё ўзаемазвязана: не будзь таленту, я б, можа, і стала майстрам спорту, але потым", - разважае яна.
Пра першы заробак і адмову ад плавання
У складзе юнацкай зборнай СССР па плаванні ў алены атрымалася паездзіць па свеце, набрацца багатых уражанняў - тады мала каму быў даступны выезд за мяжу.
©
Photo : из личного архива Е.Хлопцевой
Чацвёрка: Таццяна Башкатава, Вольга Каспина, Алена Хлопцава і Ларыса Папова
"Памятаю, што на першы заробак купіла нешта маме ў падарунак. На якія забавы марнаваць грошы савецкім дзецям? Тады не было гаджэтаў і аквапаркаў, усё было ў двары, у перапынках паміж школай і трэніроўкамі", - успамінае яна.
©
Sputnik / Дмитрий Донской
З плавання Алена Хлопцава сышла (як гэта часта здараецца ў спартсменаў) пасля таго, як знікла магчымасць займацца з любімым трэнерам. Удавацца ў падрабязнасці суразмоўца адмаўляецца, кажа толькі, што трэнера вымусілі зьехаць - разам з ёй знікла і цікавасць да плавання.
"Група распалася: нас сталі аддаваць то аднаму, то другому трэнеру. А кожны з іх усё роўна займаўся ў першую чаргу са сваімі спартсменамі, а ўжо потым з тымі, хто з'явіўся. Мяне сталі перавучваць - перш у "кроль" аддалі, потым у "дэльфін".
Мне гэта не спадабалася, цікавасць знік, і я кінула", - прызнаецца Алена.
Але да ад'езду трэнер Рыма Войцік паспела пазнаёміць Алену з трэнерам па веславанні Ядвігай Руткоўскай: па словах спартсменкі, яна і не ведала да гэтага, што ёсць такі від спорту. Магчыма, пры іншых абставінах і занялася б чымсьці іншым, разважае суразмоўца.
©
Photo : из личного архива Е.Хлопцевой
Алена Хлопцава і Ларыса Папова, фота зроблена адразу пасля перамогі на Алімпіядзе-80 перад прэс-канферэнцыяй
Пра (не)дзяцінства і дзікія нагрузкі
"Можа, гэта дзіўна, але я не магу сказаць, што жыць не магла без спорту. Мне прапанавалі, і я стала займацца: усё неяк будзённа. Не было думак і мараў, як і вялікіх амбіцый - усё само атрымлівалася", - кажа Алена Хлопцава.
Паводле яе слоў, у той час не было такога павальнага захаплення спортам і здаровым ладам жыцця. У кожнага была свая матывацыя: Алену вось цікавілі ў першую чаргу зносіны з цікавымі людзьмі ў зборнай. І ўсё ж, чым больш трэніруешся, тым цікавей становіцца - хочацца паляпшаць вынікі і перамагаць на спаборніцтвах.
"Трэніроўкі цяжкія былі, не без гэтага. Я б нават так сказала: дзіўна, што выжылі. Вельмі вялікія нагрузкі, працавалі літаральна на знос - самі ўявіце, на зборах у спартсменаў па чатыры трэніроўкі ў дзень!" - успамінае яна.
Алена Хлопцава кажа, што і дзяцінства ў яе было - маўляў, да дзевяці гадоў у двары "расла". Ды і ў юнацтве спартсменка мала перажывала, што бачыцца са старымі прыяцелямі зрэдку, прыязджаючы са збораў.
Кінуўшы плаванне ў 15 гадоў, ужо ў 16 Алена трапіла ў дарослую зборную каманды СССР па веславанні. Яна ўспамінае: установачны збор стартаваў восенню, там збіралася шмат весляроў з усяго Саюза, а да вясны частку адсеівалі.
©
Photo : из личного архива Е.Хлопцевой
У складзе юнацкай зборнай СССР па плаванні Алене давялося паездзіць па свеце
"Мяне там прымацавалі да трэнера, але на вадзе часцей даводзілася бываць адной. Сказалі, што займацца мной асабліва няма калі - людзей да Чэмпіянату свету рыхтуюць. Так што давалі заданне, а я сама сабе трэніравалася. Увесну адбіралі людзей у каманду: трэба было добра выступіць у адзіночцы. Я і выступіла - так мяне сталі рыхтаваць да дарослага Чэмпіянату свету, дзе я ўпершыню выступіла ў 17 гадоў. Дарэчы, на юнацкім пабывала на год пазней", - дзеліцца яна.
"Алімпіяды баяліся, асабліва напарніца"
Алена Хлопцава ўспамінае: да Алімпіяды-80 рыхтавалася старанна. Спартсменка да таго моманту не першы год выступала за каманду Саюза, неаднаразова выязджала на чэмпіянаты свету - недалёка "маячылі" і Гульні.
"Першапачаткова рыхтавалася выступаць у чацвёрцы, цэлы год амаль. А потым вырашылі паспрабаваць у двойцы. Вядома, складана было: нагрузкі ў зборнай камандзе пабольш за хатнія. Перакусіў, адпачыў, патрэніраваўся, адпачыў, патрэніраваўся, перакусіў... І так па крузе. Усе засяроджана на тым, каб хапала адпачынку і было досыць трэніровак. На тое яны і зборы", - успамінае Алена.
Успамінаючы эмоцыі напярэдадні Алімпіяды, суразмоўніца прызнаецца: да спаборніцтваў ставілася спакайней за напарніцу Ларысу Папову.
©
Photo : из личного архива Е.Хлопцевой
Узнагароджанне адразу пасля пераможнага заезду на Алімпіядзе-80: злева ад Паповай і Хлопцавой суперніцы з Германіі, справа - румынкі
"Яна значна больш перажывала. У яе ўжо быў вопыт выступлення на Алімпійскіх гульнях, яна была старэй і заграбная - больш адказнасці. Перада мной стаяла задача падтрымліваць яе падчас гонкі, паспяваць усё. Так усё і выйшла", - дзеліцца яна.
Хлопцава кажа, што ў той час усе ў "сацлагеры" былі наймацнейшымі: румыны, балгары, і асабліва нямецкая каманда, якая забірала амаль усе прызы на чэмпіянатах свету.
"Так вось у нас выступалі чэмпіёнкі Алімпійскіх гульняў-76 з Румыніі і чэмпіёнкі свету 1979 гады - немкі. А самі мы, уласна кажучы, у двойцы ў першы раз на вялікіх спаборніцтвах выступалі, таму што да гэтага толькі ўнутрысаюзнай былі. Вельмі адказна, вядома", - прызнаецца спартсменка.
Якой была перамога
На перамозе Алена Хлопцава падрабязна не спыняецца: "усё і так напісана". Паводле інфармацыі НАК, у папярэднім заездзе на Алімпійскіх гульнях у Маскве ў двойкі Хлопцава-Папова не было ніякага тактычнага плана. Але спачатку румынская лодка перасекла створ праз дзве секунды, а пасля на секунду адстала і нямецкая.
У цэлым, падчас фінальнага спаборніцтвы савецкая двойка адразу сышла са старту хутчэй іншых і лідзіравала да фінішу: перамога атрымалася пераканаўчая.
©
Photo : из личного архива Е.Хлопцевой
Пераможны экіпаж: Ларыса Папова і Алена Хлопцава
Той момант не забыўся і праз шмат гадоў, прызнаецца спартсменка. "Мы ўздыхнулі з палёгкай, што выйгралі, - усё ж напружанне было вельмі вялікае. Радаваліся па-вар'яцку, тым больш, што наш медаль аказаўся адзіным золатам СССР у акадэмічным веславанні. Было прыемна, што столькі намаганняў і часу не сышлі марна", - усміхаецца Алена Хлопцава.
Кажа, толкам не святкавалі: адразу пасля спаборніцтваў адправіліся на прэс-канферэнцыю, а потым - у вёску.
"Мы асабліва не святкавалі: Алімпіяда працягвалася, на наступны дзень людзі таксама выступалі, а мы жылі ў дамах, у якіх трэба было выконваць цішыню і парадак, каб нікому не перашкодзіць. Але, натуральна, віншавалі нас усё", - распавядае алімпійская чэмпіёнка.
Паводле яе слоў, Алімпіяда запомнілася і многім іншым, не толькі хваляваннем і эйфарыяй пасля перамогі: удзельнікамі ў розных незвычайных строях, выступленнямі артыстаў - уражанняў хапала. А потым з перамогай рабят прынялі дома захопленыя бацькі.
©
Sputnik из личного архива Е.Хлопцевой
Алена Хлопцава з трэнерам Анатолем Паповым на Чэмпіянаце свету 1983 года, ён трэніраваў іх з Ларысай Паповай
"Спытайце пра ўзнагароду? Мне далі прэмію за Алімпійскія гульні, а яшчэ магчымасць без чаргі набыць аўтамабіль. Прэмія была чатыры тысячы (з іх 800 рублёў падаходнага падатку). Не магу сказаць, шмат гэта ці мала, але "Волга" каштавала 12. Я яе купіла ў выніку, праўда, праз некалькі гадоў", - кажа Хлопцава.
Спярша стамілася і кінула, потым прыйшлося сысці
"Упершыню я кінула грэблю ў 1985-м. Стамілася, сіл не было ніякіх. Галоўны трэнер зборнай СССР прапанаваў мне адпачыць, паездзіць са зборнай у якой заўгодна якасці. І я год адпрацавала са сваёй камандай масажысткай (у мяне і "скарыначка" была). Таксама няпроста было: хлопцы двухмятровыя, паспрабуй адмасіруй. Трэнер разлічваў, што я перадыхну - вернецца жаданне веславаць. А я выйшла замуж і нарадзіла дзіця", - гаворыць адкрыта чэмпіёнка.
Вярнуцца ў грэблю Алену Хлопцаву ўгаварылі толькі праз 2,5 гады: яна апынулася ў пары з Кацярынай Хадатовіч. А ў апошні раз выступіла на Алімпійскіх гульнях у Барселоне, ужо за зборную каманду СНД: у моцнай парнай чацвёрцы, якая прывезла на радзіму бронзавыя медалі.
©
Photo : из личного архива Е.Хлопцевой
Алена Хлопцева і Ларыса Фадзеева (у цэнтры) перамаглі падчас заезду ў двойцы на юнацкім ЧС ў 1978 годзе
"А далей мы сталі кожны па сваіх месцах рыхтавацца. Я думала, што калі выступала 18 гадоў за зборную СССР, усюды трапляла і адбіралася, медалі дадому прывозіла, то і ў зборнай Беларусі змагу яшчэ гадоў дзесяць папросту трэніравацца. У мяне на той момант цалкам хапала яшчэ і сіл, і жаданні. Як аказалася, усё не так проста: скончылася ўсё сумна.
З-за канфлікту (я не стану называць прозвішчаў) нам сталі літаральна ўстаўляць палкі ў колы: не давалі бензіну на катэр перад чэмпіянатам, не дазвалялі гоначную лодку з вёсламі браць... Ніхто нас не хацеў разумець, у тым ліку ранейшае кіраўніцтва спорткамітэта. Мне імкнуцца было ўжо няма куды, а прыніжацца не хацелася. Тады яшчэ маладую Кацю Хадатовіч я падбадзёрвала, маўляў, усё наперадзе. Яна перасела ў адзіночку, а я вырашыла завязаць з веславаннем", - успамінае яна.
На той момант у Алены ўжо была сям'я: спартсменка вырашыла, што дома - лепш, чым дзе-небудзь. Сёння яна з задавальненнем працуе трэнерам у басейне: вучыць плаваць дзяцей і дарослых.
"Мне падабаецца інструктарскіх праца. Аб трэнерстве і падрыхтоўцы дзяцей да спаборніцтваў я і не думала: мне іх шкада. Я памятаю, як гэта: хіба магу, зведаўшы на сабе, прымушаць дзіця плыць, калі яно кажа "я не магу"? Ды і раз'ездаў я не хацела", - прызнаецца Алена Хлопцава.
Яна да гэтага часу мае зносіны з тымі самымі цікавымі людзьмі з алімпійскага мінулага, якія і былі для яе адным з галоўных задавальненняў. Да прыкладу, з Ларысай Паповай, напарніцай з пераможнай лодкі на Алімпіядзе-80, раней нават ездзілі адзін да аднаго ў госці - і цяпер часцяком сазваніваюцца.
Тэги:
Тэмы: