ВІЦЕБСК, 27 мая - Sputnik. Падчас планавых работ па пракладцы цеплатрасы ў гістарычным цэнтры Віцебска недалёка ад Уваскрасенскай царквы рабочыя натыкнуліся на рэшткі падмурка гасцініцы Брозі, дзе ў свой час жыла жонка Марка Шагала. Працы прыйшлося спыніць, спецыялісты вырашаюць, што рабіць далей.
Для пачатку варта разабрацца, якую цікавасць прадстаўляе гасцініца Брозі, іншая назва якой - дом Вітэнберга.
Будынак быў пабудаваны ў цэнтры Віцебска ў 1890-х гадах купцом Бейнусам Вітэнбергам. Акрамя самой гасцініцы, у ім размяшчаліся некалькі крамаў, рэстаран з французскай і рускай кухнямі, кегельбан, більярдавая і ювелірная майстэрня Розенфельд. На дачцэ ювеліраў Бэле пасля ажаніўся Марк Шагал. Больш за тое, менавіта ў будынку Вітэнберга Шагалы жылі ў 1915 годзе.
Пасля вайны будынак гасцініцы быў разбураны.
У 2000-х быў распрацаваны праект па ўзнаўленні дома Вітэнберга на гістарычным падмурку гасцініцы. Але ён так і не быў рэалізаваны, паколькі не знайшлося інвестараў, гатовых укласці сродкі ў гэтак дарагі праект.
У 2010 годзе на месцы гасцініцы ўсталявалі пастамент для коннай статуі князя Альгерда, а сам манумент ўзвялі праз чатыры гады.
Узгадалі аб важным гістарычным падмурку вясной 2020 года, калі пачалі праводзіць рэканструкцыю ўчастка цеплавых сетак. Яшчэ ў сакавіку міністэрства культуры выдала дазвол на правядзенне работ у гістарычным цэнтры Віцебска з агаворкай, што ўсе працы будуць весціся пад пастаянным кантролем Інстытута гісторыі НАН РБ.
Перад пачаткам рэканструкцыі ў план работ былі ўнесены некаторыя карэкціроўкі, і замест таго, каб ісці па старым рэчышчы цеплатрасы, працоўныя выкапалі траншэю там, дзе раней не праводзілася вывучэнне глебы.
Пры раскопках на новым месцы ўдалося выявіць не толькі падмурак гасцініцы Брозі, але і металічныя часткі брамы, замкі, кафлі і старадаўнюю цэглу - некаторыя былі з клеймамі.
Знаходкай зацікавіліся спецыялісты, мясцовыя блогеры і СМІ, таму работы давялося спыніць. Пры гэтым рабочыя адзначылі, што на спрэчным участку ўсё роўна даводзіцца весці працы, але далёка ад гістарычнай знаходкі, паколькі тэрміны здачы аб'екта падціскаюць.
"Цяпер усе навакольныя дамы без гарачай вады не толькі з-за планавых адключэнняў, але і з-за рэканструкцыі, і пакуль мы тут не скончым, ваду ім ніхто не дасць. Здаць гэты ўчастак мы павінны 1 чэрвеня, таму экскаватар працягвае расчышчаць зямлю, але ў баку ад знаходкі", - падкрэслілі супрацоўнікі фірмы-падрадчыка.
На пытанне аб тым, што адбудзецца калі навукоўцы не дазволяць працягнуць працу ў бліжэйшы час, рабочыя адказалі: археолагі будуць насіць жыхарам гарачую ваду ў вёдрах.
"Шчыра кажучы, не бачу асаблівай каштоўнасці ў знаходцы: частка склепа, які разваліўся, і ўсё. Гістарычным мурам назваць гэта цяжка. У нас у горадзе ёсць месцы, дзе мур сапраўды выдатна захаваўся і яго добра абыгралі пры рэканструкцыі будынкаў", - выказаў сваё бачанне прадстаўнік падрадчыка.
Гараджане, у сваю чаргу, падзяліліся на тры лагеры. Многія не ацанілі знаходкі.
"Гэта месца было культурнай каштоўнасцю, якая ахоўваецца законам? Наколькі я ведаю, яго засыпалі, зверху паклалі пліткай і забыліся. Акрамя таго, прычым тут жонка Шагала? Яна ж сама не была мастачкай! У Беларусі процьма месцаў, дзе жылі чыесьці жонкі, давайце ўсе іх ахоўваць", - пракаментавала сітуацыю жыхарка Віцебска Алена.
Другая частка гараджан лічыць, што любую гістарычную каштоўнасць трэба ахоўваць, а тым больш месцы, звязаныя з імем мастака, які ўславіў Віцебск на ўвесь свет.
Ёсць і трэцяя частка жыхароў Віцебска, гатовых ацаніць гістарычную значнасць знаходкі, але пры гэтым яны хочуць, каб своечасова далі гарачую ваду.
"Шагал, зразумела, вядомы мастак, і я не супраць таго, каб знойдзены падмурак вывучалі, але не на шкоду маёй сям'і. І хацелася б даведацца, што будуць далей рабіць з знаходкай: вывучаць ці зноў закапаюць?" - заўважыў жыхар аднаго з навакольных дамоў Сяргей.
І сапраўды: што рабіць з гістарычнай знаходкай?
Цяпер на месцы раскопак працуюць археолагі, якія фатаграфуюць, дакументуюць і вывучаюць знойдзеныя артэфакты.
У чым унікальнасць беларускага праекта "Жоўтыя зоркі", і што можна будзе ўбачыць акрамя канцэрта, распавяла ў мультымедыйным прэс-цэнтры Sputnik Беларусь арганізатар Ганна Лянькова і аўтар фотавыставы "Асколкі памяці" Дзмітрый Шэмяткоў.
Канцэрт, прымеркаваны да Міжнароднага дня памяці ахвяр халакосту, пройдзе ў Мінску ў чацвёрты раз. Назву ён атрымаў у гонар твора расійскага кампазітара Ісаака Шварца "Жоўтыя зоркі", які быў прысвечаны шведскаму дыпламату Раулю Валенбергу, які выратаваў жыцці дзясяткаў тысяч венгерскіх яўрэяў у перыяд халакосту.
"Асновай нашага канцэрта стане класічная музыка, слухачы змогуць яшчэ глыбей пагрузіцца ў цяжкія, але вельмі важныя для кожнага ўспаміны. У асноўным гэта творы беларускіх кампазітараў - пра людзей, якія загінулі ў Асвенцыме, Майданеке і іншых лагерах смерці. Шмат каму, думаю, спадабаецца выкананне хору хлопчыкаў ад 8 да 13 гадоў, якія сур'ёзна пранікліся гісторыяй халакосту", - патлумачыла Лянькова.
У ролі чытальніка выступіць акцёр-купалавец Аляксандр Падабед, салістаў - Таццяна Гаўрылава (сапрана) і Юрый Гарадзецкі (тэнар), скрыпача - Алег Яцына, а таксама Дзяржаўная акадэмічная харавая капэла імя. Шырмы і іншыя музычныя калектывы Беларусі. Усяго - больш за 200 артыстаў.
Па словах арганізатараў, раней на канцэрт традыцыйна прыязджалі салісты і віяланчалісты з Расіі, але ў гэтым годзе з-за пандэміі шмат чаго не атрымалася. Адзіны замежнік-удзельнік прыехаў з Ціроля - ім стаў дырыжор Бомсак Йі.
"Гэта вельмі важнае мерапрыемства не толькі для сведак тых падзей, але і артыстаў, якія з-за каронавіруса сядзяць без працы", - падкрэсліла Ганна Лянькова.
Сам канцэрт, запэўніваюць арганізатары, пройдзе без галоўных удзельнікаў - вязняў канцлагераў, якія ўжывую назіралі за падзеямі халакосту. Для іх будзе арганізавана трансляцыя канцэрта ў інтэрнэце.
Праграму вечара дапоўняць унікальная інсталяцыя яўрэйскага аўтара лялек Валерыі Гайшун, а таксама фотавыстава "Асколкі памяці" біёлага Дзмітрыя Шэмяткова.
"У гэтым годзе выстава ўжо не пра вязняў, а пра месца, дзе знішчаліся людзі ў Другой сусветнай вайне: лагера смерці ў Польшчы і Літве. У мінулым годзе я быў там, прачуў гнятлівую атмасферу гэтых канцлагераў і пастараўся захаваць яе на здымках", - распавёў Шэмяткоў.
Выстава складаецца з 70 фотаздымкаў.
Арганізатары адзначаюць, што падобныя мерапрыемствы ўносяць значны ўклад у падтрыманне гістарычнай памяці.
"Час ідзе, і сведак халакосту становіцца ўсё менш, а мы, адкрываючы новыя дакументальныя крыніцы, робім з гэтага яўнае. Галоўнае, каб гэтая памяць перадавалася наступным пакаленням", - сказала на заканчэнне Ганна Лянькова.
Канцэрт "Жоўтыя зоркі" пройдзе 24 студзеня ў Вялікай зале Белдзяржфілармоніі.
Чытайце таксама:
Скульптар Аляксей Кашанаў, вядомы таксама пад творчым псеўданімам "Панкрат", стварае творы мастацтва з металу ў стылі стымпанк з дапамогай самых простых інструментаў.
Аляксей у юнацтве захапляўся музыкай у жанры панк-рок, а стымпанк прыцягнуў яго спачатку з-за назвы. Пасля знаёмства з працамі ў гэтым стылі скульптар вырашыў стварыць нешта падобнае.
"Першае, што было зроблена ў гэтым кірунку, гэта такая рыбіна, там ужо балты былі, шасцерні, шрубы, калючы дрот, ланцугі. Мне спадабаўся вынік, і я вырашыў працягнуць рух у гэтым напрамку", - распавёў Аляксей.
Скульптар прызнаецца, што для працы выкарыстоўвае простыя інструменты: электразварку, балгарку, маску і малаток. А ідэі для новых твораў узнікаюць "сумбурна". Падштурхнуць аўтара да стварэння скульптуры можа радок з кнігі, куплет песні ці яркае перажыванне. І, як толькі з'яўляецца час, майстар рэалізуе задуманае.
У лістападзе 2020 года Аляксей Кашанаў прадставіў свае работы на персанальнай выставе, арганізаваць якую прапанавалі ў Краснадарскай краявой выставачнай зале выяўленчых мастацтваў. У 2020 годзе скульптар ужо выстаўляў там свае працы сумесна з Саюзам мастакоў авангарду. У снежні 2020 года Аляксей таксама прыняў удзел у сумеснай выставе ў музеі сучаснага мастацтва Эрарта ў Санкт-Пецярбургу.
Глядзіце таксама:
МІНСК, 22 сту – Sputnik. Расія вітае прапанову ЗША па працягу Дамовы аб мерах па далейшым скарачэнні і абмежаванні стратэгічных наступальных узбраенняў (ДСНУ, СНУ-3), але ўсё залежыць ад дэталяў гэтай прапановы, заявіў прэс-сакратар прэзідэнта РФ Дзмітрый Пяскоў.
Напярэдадні стала вядома аб намеры новага прэзідэнта ЗША Джо Байдэна падоўжыць ДСНУ на пяць гадоў. Дагавор завяршае дзеянне 5 лютага.
"Вядома, тут вельмі важна прымаць да ўвагі заклапочанасці адзін аднаго і ўлічваць добра вядомую ў гэтай галіне пазіцыю РФ", - сказаў Пяскоў журналістам у пятніцу.
Ён падкрэсліў, што "сам па сабе факт наяўнасці палітычнай волі да прадаўжэння дакумента" Расія можа вітаць, але яшчэ не ведае, "пра што канкрэтна гатовы казаць амерыканскі бок".
Пяскоў адзначыў, што раней Вашынгтон вылучаў шэраг умоў для падаўжэння ДСНУ, шэраг з іх "абсалютна нам не падыходзіў". "Таму давайце спачатку азнаёмімся з тым, што прапаноўваюць амерыканцы, а потым ужо будзем даваць нейкія каментарыі", - дадаў прэс-сакратар кіраўніка расійскай дзяржавы.
Пяскоў адзначыў, што не ведае, ці перадаваў Белы дом праз расійскае пасольства свае прапановы па прадаўжэнню СНВ-3.
У сваю чаргу пастаянны прадстаўнік Расіі пры міжнародных арганізацыях у Вене Міхаіл Ульянаў заўважыў, што намер ЗША падоўжыць ДСНУ адкрывае шлях да дасягнення дамоўленасці.
Чытайце таксама: