Ці прыедзе Нетаньяху ў Крэва: на могілках яго продкаў наводзяць парадак
(абноўлена 10:13 16.07.2020)
Апошні яўрэй памёр у Крэве больш за 30 гадоў таму, увесь гэты час старыя яўрэйскія могілкі стаялі закінутымі і зарослымі, але зараз намаганнямі фатографа Сяргея Гапона і яго каманды ў гэтага месца з'явіўся шанец захавацца, ператварыўшыся ў мемарыяльны парк.Апошняга Крэўскага яўрэя звалі Рабіновіч. Ён памёр у 1988-м, а Сяргей Гапон, які з мінулай восені спрабуе навесці парадак на старых яўрэйскіх могілках, нарадзіўся ў 1989.
©
Photo : Захар Щербаков / БелаПАН
"Гэта значыць пры маім жыцці яўрэяў у Крэве ўжо не было, - смяецца Сяргей.
Пра тое, што некалі іх тут было нямала, нагадваў хіба што стары цагляны будынак каля замка з велізарнай зоркай Давіда на фасадзе. Цяпер ад былой сінагогі засталіся толькі сцены.
У мінулым лістападзе Гапон сабраў каманду з мясцовых і мінскіх энтузіястаў, каб сумеснымі намаганнямі расчысціць могілкі: высечы хмызнякі і вывезці смецце. А ў жніўні мае намер адкрыць першы з серыі арт-аб'ектаў, якія, на яго думку, дадуць гэтаму месцу шанец захавацца.
©
Sputnik / Виктор Толочко
Сяргей Гапон выпадкова зацікавіўся гісторыяй старых яўрэйскіх могілак у Крэве
Пра тое, чаму ён увязаўся ў гэтую гісторыю, навошта яму гэта ўсё трэба, і ці так ужо для яго важна адшукаць тут магілу продкаў ізраільскага прэм'ера Нетаньяху, Sputnik і распытаў Сяргея Гапона.
Тут быў Нетаньяху?
Нетаньяху ў Крэве дакладна не было. Былі Мілейкоўскія - досыць вялікі род, магчыма нават не адзін. Ёсць версія, што тыя Мілейкоўскія, чый сын потым апынуўся ў Польшчы, а затым перавёз сям'ю ў Палесціну - іх нашчадак працуе прэм'ер-міністрам Ізраіля, трымалі ў Крэве нейкі мясны бізнес. Нетаньяху - гэта псеўданім, які з'явіўся ў гэтай сям'і пазней.
"Тут ёсць сэнс шукаць прапрадзядулю і прапрабабку, іх звалі Хаім і Песя. Чым яны займаліся, толкам невядома.
Адзінае, што мы ведаем дакладна - дату нараджэння Хаіма - 1820-ы год. Арыентавана ў канцы ХIХ стагоддзя ён памёр. І калі выказаць здагадку, што старыя магілы знаходзяцца ў гэтай частцы могілак, і тут ёсць камяні з чытэльнымі тэкстамі, то шанец іх знайсці ёсць", - кажа Сяргей Гапон.
©
Sputnik / Виктор Толочко
Апошні яўрэй памёр у Крэве больш за 30 гадоў таму, абшчыны тут даўно няма, могілкі закінутыя
Дарэчы, ізраільскі прэм'ер пару гадоў таму, калі быў з візітам у Вільні, успамінаў Крэва - месца, дзе нарадзіўся яго дзядуля Натан, сын Хаіма і Песі.
Пра тое, што беларускае Крэва ў сям'і ізраільскага прэм'ера ведаюць і памятаюць, пацвердзіў ужо асабіста Сяргею ў гэтым чэрвені брат Беньяміна Нетаньяху - Іда. Аб Крэўскай яўрэях і закінутых могілках, з якімі трэба нешта рабіць, яны казалі ў эфіры ізраільскага тэлеканала.
"Іда нагадаў, што яны сіяністы - гэта пачалося яшчэ з дзядулі Натана - а для сіяніста, дзе б ён не нарадзіўся, у Польшчы, Беларусі, Штатах, твая Радзіма - Ізраіль. Але, нягледзячы на гэта, брат Нетаньяху адзначыў, што "так , мая Радзіма - Ізраіль, але было б цікава прыехаць у гэтае месца паглядзець, дзе жыў дзядуля і іншыя сваякі", пра якія ён у тым эфіры ўпершыню ад мяне пачуў", - распавядае Сяргей.
©
Sputnik / Виктор Толочко
Нават многія жыхары Крэва не падазравалі пра існаванне тут яўрэйскіх могілак
І тут жа агаворваецца, мэты знайсці магілу продкаў Нетаньяху ў яго няма. Галоўнае - усё ж захаваць месца і па магчымасці аднавіць гісторыі людзей, якія тут жылі.
WC з якога ўсё пачалося
Гэтая яўрэйская гісторыя для Гапона пачалася з прыбіральні. Дакладней з яго адсутнасці. Мінулым летам ён вырашыў пахадзіць за экскурсіямі - паслухаць, якія, як ён кажа, небыліцы распавядаюць пра Крэва заезджыя экскурсаводы, і выявіў, што выйшаўшы з аўтобуса турысты сутыкаюцца з сур'ёзнай бытавой праблемай: у Крэва няма грамадскай прыбіральні. Затое ёсць выдатныя кусты каля Юр'евай гары - мясцовай славутасці, куды да замка абавязкова вядуць гасцей.
"Аб могілках экскурсаводы не расказвалі. Нават многія ў нас у Крэве, калі я развёў гэтую актыўнасць, зрэагавалі "О, у нас ёсць яўрэйскія могілкі?!". У турыстычных даведніках пра іх не знойдзеш. Але я, напрыклад, не хацеў бы, каб на маю магілу прыходзілі і палівалі яе. І тут вельмі важны момант: для мяне не мае значэння яўрэйскія могілкі, татарскія, каталіцкія, праваслаўныя ці яшчэ нейкія. Для мяне абуральная сама сітуацыя: гэта месца памяці... Мы восенню адсюль вывезлі гару бытавых адходаў, бутэлькі, пакеты. Плюс гэты туалет. Так не павінна быць", - кажа Сяргей.
Ужо ў лістападзе ён запрасіў мінскіх знаёмых і крэўскіх суседзяў. Сабралася чалавек 40.
©
Sputnik / Виктор Толочко
Сяргей задаўся мэтай аднавіць гісторыі людзей, якія тут жылі, калі пашанцуе, то і продкаў цяперашняга прэм"ер-міністра Ізраіля
"Калі мы прыйшлі сюды ў лістападзе, тут паўсюль былі кусты, лес. Усё было зарослае. Праглядаліся магіл дзесяць, больш нічога не было відаць. Мне пасля той "талакі" пісалі дзве сям'і - яны тут былі ў розны час, незалежна адзін ад аднаго - пыталіся: "ой, Сяргей, можа быць знайшлі магілу нашай прабабулі, таму што мы прыязджалі, і нічога не знайшлі", і дасылалі мне фатаграфіі з тым жа выглядам: 10 магіл, і лес. Зараз мы можам хаця б падысці да камянёў і працаваць з тэкстамі, чысціць мох. Да гэтага такой магчымасці не было", - кажа Сяргей.
"Прэзідэнцкі" край
"Не выключана, што мы знойдзем продкаў яшчэ каго-небудзь цікавага, у нас жа прэзідэнцкі край", смяецца Гапон, ківаючы ў напрамку Вішнева - мястэчка, дзе нарадзіўся 9-ы прэзідэнт Ізраіля Шымон Перэс.
©
Sputnik / Виктор Толочко
Сяргей Гапон нават запісаўся на анлайн-курс па яўрэйскай некрапалістыцы
Пакуль знайшлі магілу млынара, дзе ў якасці надмагільнага каменя - жарон. Пасля восеньскай "талакі", ён настолькі ўцягнуўся ў яўрэйскую тэму, што нават запісаўся на анлайн-курс па яўрэйскай некрапалістыцы.
©
Sputnik / Виктор Толочко
Тут, як відаць, пахаваны млынар, помнікам якому і стаў каменны млынавы жарон
"А там як раз распавядалі: сустракаецца такая гісторыя з жорнамі. Я яшчэ падумаў, "класна, у кагосьці такое ёсць (там паказвалі фатаграфіі ўкраінскіх могілак, з нашага Палесся), а ў Крэве няма". А на мінулым тыдні - хаджу, і пра-па, і ў нас ёсць. У нас жа як раз каля Юравай горы - каменная пабудова закінутая - гэта млын, якім валодаў яўрэй. Магчыма, ён тут і пахаваны. Прычым гэта, падобна, зямля падняла. Раней яго не было - колькі тут хадзіў, яго тут не бачыў", - распавядае Гапон.
У Крэве відавочна ляжыць прадстаўнік коэнаў - саслоўя, якое вяло сваю генеалогію ад Аўраама і мела высокі сацыяльны статус. На гэта паказвае выява дзвюх кісцяў рук на надмагільным камені.
©
Sputnik / Виктор Толочко
На гэтым камені намаляваныя рукі - прыкмета таго, што нябожчык належаў да саслоўя коэнаў, якое вяло сваю генеалогію ад Аўраама
"У іх вельмі багаты графічны шэраг. Акрамя рук, можна сустрэць выявы птушак, дрэў, зайцоў, што бягуць па крузе. І ўсё гэта мае вельмі глыбокую сімволіку. Зайцаў я пакуль не знайшоў. Але, ведаю, што гэты знак сімвалізуе богабаязнага чалавека. А тое, што яны бягуць па крузе, паказвае хуткацечнасць часу. А вось тут, глядзіце, дрэва з дубовымі лістамі з аднаго боку і зусім іншымі лісцем з другога - з гэтым я пакуль таксама не разабраўся", - распавядае Сяргей.
©
Sputnik / Виктор Толочко
На гэтым дрэве з аднаго боку дубовае лісце, з другога - тыя, што гэта азначае - яшчэ трэба будзе разабрацца
Затое ўжо разабраўся з іншым дрэвам - зламаным, якое можна разгледзець на надмагільным камені побач.
"Тут гісторыя такая: зламанае дрэва - гэта сімвал, які кажа, што тут ляжыць чалавек, на якім скончыўся род. У яго не засталося дзяцей. Ён апошні ў сям'і", - распавядае Сяргей.
©
Sputnik / Виктор Толочко
Зламанае дрэва на помніку - знак таго, то тут ляжыць апошні прадстаўнік роду, які абарваўся
Расшыфроўка надпісаў і знакаў - гэта наступны этап, у якім ён вельмі разлічвае на дапамогу ізраільскага пасольства. Кантакт і папярэдняя дамоўленасць, кажа, ужо ёсць.
Бізнес або арт-праект
Ідэя Гапона - пераўтварыць гэтае месца ў мемарыяльны парк з аформленымі дарожкамі і скульптурнымі кампазіцыямі, якія дублявалі б сімвалы з надмагільных камянёў. Будзе Левіяфан, тыя самыя "рукі" коэна.
Першую з шасці кампазіцыю - каля ўваходу на могілкі, дзе захаваліся каменныя калоны, разлічваюць адкрыць ўжо ў жніўні.
"Калі мы ў канцы мінулага года задумвалі гэтую гісторыю, яшчэ не было ніякага віруса. Меркавалася, што ў праекце будуць удзельнічаць і літоўскія, і французскія мастакі, але з-з каронавіруса яны не змаглі прыехаць. У выніку мы сабралі класную беларускую каманду, і яны падрыхтавалі 6 канцэптаў-праектаў скульптур. Адна з іх - ключавая і самая дарагая з іх - лесвіца ў неба. Гэта будзе сем прыступак з паліраванай сталі з невялікім уздымам уверх - да могілак. Паверхня будзе люстраной, так, каб у ёй адлюстроўваліся аблокі. У выніку чалавек, які будзе ісці па гэтай лесвіцы, будзе як быццам ісці па небе", - распавядае Сяргей.
©
Sputnik / Виктор Толочко
На гэтым месцы будзе лесвіца ў неба - сем прыступак з паліраванай сталі, у якіх адлюстроўваюцца аблокі
Ён хоча, каб кожная скульптура, змаляваная са старых магіл, прымушала гасцей зрэагаваць - напрыклад, пакінуць камень у "руках" коэна. Гэта яўрэйская традыцыя - несці на могілках не кветкі, а камяні.
"Паводле задумы мастакоў, "Рукі"- гэта будзе такі металічны каркас пад два метры, запоўнены камянямі. І, мяркуецца, што ўсе, хто прыходзіць на могілкі з экскурсіяй, зможа ўзяць каменьчык і пакласці ў скульптуру. Па-першае, ты паўдзельнічаў у стварэнні інсталяцыі, і адначасова стаў удзельнікам традыцыі", - распавядае Сяргей.
У парку яшчэ павінны з'явіцца дарожкі, а вось раўняць і парадкаваць магілы Сяргей лічыць не патрэбным.
"Камяні застануцца плюс-мінус у такім жа становішчы, як ёсць. Мох ачысьцім. Але ўпарадкаванне - не. Гэта прастора, якая склалася гістарычна. Тут ужо мой асабісты фільтр - я не магу дазволіць сабе наводзіць тут нейкія парадкі", - кажа ён.
©
Sputnik / Виктор Толочко
Ад сінагогі ў Крэве засталіся толькі сцены з ледзь бачнай зоркай Давіда
На пытанне, як ставяцца да яго актыўнасці і ідэй родныя людзей, якія пахаваныя на могілках, Сяргей кажа, што пратэстаў не было. Наадварот, нашчадкі крэўскіх яўрэяў з Ізраіля ўключыліся ў працэс і ўсяляк дапамагаюць.
Пакуль інфармацыйна - тэлемост з удзелам брата Нетаньяху, шмат у чым здарыўся дзякуючы іх удзелу. Ён не хітруе - кажа, што ведае пра тое, як можна манетызаваць працу на яўрэйскіх могілках. Але пакуль, настойвае, гэта не яго гісторыя.
"Я не выключаю, што калі-небудзь да гэтага прыйду, але пакуль для мяне гэта нешта далёкае і незразумелае. Мне цяпер могілкі цікавыя выключна з мастацкага пункту гледжання. Я бачу тут творы мастацтва, ландшафтны помнік. І людзі, якія тут ляжаць , вядома, таксама важныя. Таму што, калі разглядаць могілкі як музыку, то людзі тут важныя ноты", - кажа Гапон.
©
Sputnik / Виктор Толочко
Старыя яўрэйскія могілкі можа стаць ландшафтным помнікам і яшчэ адной славутасцю Крэва
Калі могілкі з часам і пачнуць прыносіць грошы, кажа Сяргей, яны тут жа і застануцца - пойдуць на падтрыманне гэтага месца ў дагледжаным стане.
Фестываль
Калі пасля школы Сяргей ад'язджаў пакараць сталіцы, быў упэўнены - не вернецца. А калі атрымаў поспех і агледзеўся, зразумеў, што хоча рабіць нешта яшчэ, але не хоча марнаваць сілы на чужы вялікі горад. А дома - замак і цэлыя пласты гісторыі пад нагамі.
Адной яўрэйскай тэмай ён абмяжоўвацца не мае намеру. Тут, як раз, можна было пачынаць дзейнічаць практычна адразу - сельсавет падтрымаў, сваякі адобрылі, а іншых узгадненняў і не патрабавалася.
©
Sputnik / Виктор Толочко
У сярэдзіне жніўня ў сценах замка Сяргей плануе правесці фестываль
Але ў Крэве ёсць жа яшчэ легендарны замак і гісторыя Першай сусветнай - фронт тут стаяў тры гады. Ён ужо сустракаўся з міністрам культуры Юрыем Бондарам, распавядаў свае ідэі з нагоды замка.
У жніўні збірае ў Крэве фестываль, прысвечаны юбілею Крэўскай уніі.
©
Sputnik / Виктор Толочко
Новыя праекты павінны ўдыхнуць жыццё ў мястэчка і падарыць надзею, што Крэва будзе жыць
"Пакуль мы з уладамі абмяркоўваем пытанне, каб зрабіць гэта ўнутры замка - у двары. Як раз на новую сцяну павесіць вялікі экран, і зрабіць прэзентацыю коміксу, які мы выпусцілі да юбілею. Бяспечна - з выкананнем сацыяльнай дыстанцыі - мы там можам чалавек 200 размясціць . Там 1200 квадратаў: калі адняць варонкі ад снарадаў - тых з Першай сусветнай - то чалавек 200 спакойна змесцяцца", - разважае Сяргей.
Гасцей на фестываль чакаюць 14-15 жніўня. Акрамя афіцыйнай часткі ў замку, запланаваны некалькі адукацыйных лекцый і працы на могілках. Ён, падобна, не дзеліць гісторыю свайго мястэчка на праекты - робіць, што можа. Каб у Крэва турыстам было і цікава, і камфортна, каб тут, нарэшце, з'явіўся нармальны туалет, кафэ, інфраструктура, а значыць, у перспектыве - хоць нейкія грошы і надзея, што Крэва будзе жыць.
©
Sputnik / Виктор Толочко
Багатая гісторыя Крэва патроху вяртаецца ў культурную сераду
"Па лічбах сельсавета у 2018 годзе тут былі зарэгістраваныя 1800 чалавек. За год нарадзіліся 8, памерлі 60 чалавек, яшчэ 20-30 з'ехалі. З такой дынамікай праз 20 гадоў наогул нікога не застанецца. З гэтым жа трэба нешта рабіць", - тлумачыць свае матывы Сяргей.
Тэги:
Час ісці па грыбы-падснежнікі або як зведаць глузд "у твар"
(абноўлена 12:10 17.04.2021)
Этнограф Ларыса Мятлеўская прыадкрывае таямніцу чароўных смаржкоў і вучыць гатаваць далікатэсныя грыбныя стравы.На двары другая палова красавіка, але не гледзячы на гэта, прапаную вам адправіцца ў лес не па кветкі, а па… грыбы-падснежнікі, сярод якіх смаржкі і глузды.
У Беларусі смаржкамі называюць розныя па якасцях, але блізкія па вонкаваму падабенству грыбы – глузд веснавы (строчки) і смаржкі (сморчки) розных відаў. Не гледзячы на тое, што першы з іх можа быць атрутным, абодва да гэтага часу высока цэняцца ў знаўцаў грыбоў і кулінараў.
Здаўна існавалі пэўныя народныя прыкметы, згодна з якімі нашы продкі спяшаліся ў лес па смаржкі і глузды:
- зацвіла ў нізінах шэрая альха;
- з’явіліся жоўтыя кветкі падбелу;
- калі ўзыйдзе авёс – з’яўляецца смаржковая шапачка, якую часам называюцю аўсянніцай, час з’яўлення – пачатак-сярэдзіна траўня;
- цвіце мядуніца – пік ураджаю смаржковых.
А ўжо калі "многа грыбоў вясной – то будзе ўраджай жыта ранняга пасеву". Прапаную гэта спраўдзіць, бо як казала калісьці жыхарка вёскі Падбор’е Лявоніха ці проста цётка Надзя: "Не глядзіце гаспадаркі, а бяжыце хутчэй у лес, грыбы пайшлі"!
Бабіна вуха ці хрушч?
Глузды і смаржкі – грыбы, блізкія і па знешнім выглядзе, і… па агульных назвах! У розных мясцовасцях Беларусі як іх толькі не называюць: старчок, тарчок, моршч і смаршчок, весялок і васілёк, вяселік, глухі васілёк, пажаровік і пажарка, грыбаў цвет, драгель, шмаргонец і шмаргонка, асялок, вяснянка і вяснярка, падснежнік, каўпак, вушы і бабіна вуха, рабчык…
Многія з гэтых назваў можна сабе патлумачыць, а некаторыя пакуль застаюцца незразумелымі. Напрыклад:
- старшчок, тарчок – тырчыць з зямлі,
- вяснянка і вяснярка, падснежнік – вясновы грыб, хоць і пладаносіць яшчэ і ўвосені,
- пажаровік і пажарка – расце на кастрышчах, там дзе парушаны слой зямлі,
- грыбаў цвет – нагадвае бутон мудрагелістай кветкі,
- моршч і смаршчок – шапачка з хвалістымі складкамі цёмна або светла-карычневага колеру.
Дарэчы глуздом гэты грыб называюць не выпадкова. Гэта народная назва ўзнікла ад звілістай мазгаватай паверхні шапачкі.
Хіба што толькі на Міншчыне можна сустрэць унікальную назву менавіта смаржка – смаркач, ды яшчэ на Уздзеншчыне – храпач, хрушч, хрушэль, вясёлка, асялок.
Але часцей за ўсё абодва грыба называюць наўпрост – смаржок.
Чароўны смаржок
Смаржкі звычайныя (смаржок звычайны, канічны і смаржковая шапачка) – цікавая разнавіднасць вясновых грыбоў! Лацінская назва смаржкоў Morchella. Растуць яны ў лісцёвых і мяшаных лясах на глебе і пладаносяць у траўні-чэрвені.
Гэты дзіўны грыб цэняць гурманы ў многіх краінах свету, а ў некаторых нават вырошчваюць штучна, як пячуркі.
З даўніх часоў пажыўныя грыбы цэняць за іх высокую харчовую каштоўнасць. Акрамя вады ў грыбах шмат бялка (таму іх часта называюць раслінным мясам), важных вітамінаў, а таксама мінеральных рэчываў. Так у смаржках бялка крыху менш, чым у падасінавікаў, вугляводаў больш, як у баравікоў, а па колькасці розных мінеральных рэчываў смаржок на першым месцы. Калій, форфар і жалеза, медзь, ёд, марганец, цынк і мыш’як вельмі важныя пры абмене рэчываў у клетках чалавечага арганізма, і яны ёсць у смаржках.
Мабыць, таму смаржок не на апошнім месцы сярод найбольш каштоўных грыбоў – такіх як баравікі, асавікі або падасінавікі, маслякі, махавікі, рыжыкі, грузды, лісічкі і апенькі восеньскія.
Каб не "з’ехаць з глузду", трэба ведаць глузд "у твар"
Глузд веснавы часта блытаюць са смаржком, і каб не блытаць гэтыя грыбы трэба добра ведаць як яны выглядаюць, вучыцца у знаўцаў грыбоў, якія дакладна ведаюць іх "у твар". Таксама няблага, перш, чым адправіцца ў лес шукаць "грыбныя прыгоды" азнаёміцца і з адмысловай літаратурай, у якой часта змешчаны не толькі малюнкі але і якасныя фотаздымкі.
У розных мясцовасцях Беларусі глузд веснавы (Gyromitra) расце ў хваевых лясах на пяшчанай глебе. Пладаносіць у красавіку-траўні-чэрвені.
У адрозненне ад бяскрыўдных смаржкоў глузды ўтрымваюць ў паверхні шапачкі атрутнае рэчыва гіраметрын. Гэта акалічнасць зрабіла ўмоўна пажыўнымі разам з глуздамі і бяскрыўдныя смаржкі.
І ўсё ж глузды ядуць!
У Германіі, Францыі, Чэхіі, Югаславіі, Балгарыі, Фінляндыі, Швецыі, Нарвегіі, Даніі глузд веснавы лічаць далікатэсным грыбам і ўжываюць у выглядзе парашка з высушаных грыбоў*. Такі парашок захоўваецца значна даўжэй, чым іншыя нарыхтоўкі з грыбоў. Ён добрая заправа да супоў, соусаў, страў з тушанага мяса і гародніны.
У азначаных краінах гэты грыб у валюце каштуе у пяць разоў даражэй за сухія баравікі. Атрутны гіраметрын цалкам знікае ў грыбах падчас працэсу сушкі і працяглага праветрывання. Ужываць у стравах сушаныя глузды пачынаюць не раней як праз шэсць месяцаў.
Але ядуць глузды і свежымі. Спачатку грыбы добра мыюць, мяняючы ваду, каб выдаліць пясок, пасля адварваюць у вялікай колькасці вады напрацягу 5-7 хвілін, добра адціскаюць і адвар выліваюць. Затым грыбы яшчэ раз мыюць у праточнай вадзе і толькі тады смажаць або тушаць.
Дарэчы, у грыбной кулінарыі мноства цікавых страў з ужываннем як глуздоў, так і смаржкоў!
Грыбаўнік грыбы рве, грыбаўнічы бярэ, а грыбар адно знае – варыць
З любых сушаных грыбоў-падснежнікаў стравы гатуюць без папярэдняга адварвання. Усе грыбныя стравы гатуюць непасрэдна перад падачай на стол. Страва, якая астыла губляе свой смак. Пры паўторным падаграванні ў страве могуць узнікнуць атрутныя злучэнні. Для тушэння грыбоў найлепшым лічыцца паліваны чыгунны або шкляны посуд.
*Грыбны парашок
Падрыхтаваць яго можно наступным чынам: нарэзаныя скрылікамі і высушаныя глузды або смаржкі, моцна здрабняюць на млынку для перцу ці кавамолцы. Дробны парашок лепей распускаецца ў страве і ў далейшым лягчэй засвойваецца арганізмам.
Грыбны парашок захоўваюць у сухім месцы ў добра закаркаваных слоіках або бутэльках. Перад гатаваннем яго змешваюць з невялікай колькасцю цёплай вады, дзе ён павінны набрыняць напрацягу 20-30 хвілін, затым экстракт дадаюць у страву і вараць яшчэ 10-15 хвілін.
Смаржкі, смажаныя ў масле
З чаго гатаваць:
- 500 г свежых смаржкоў,
- 2 ст лыжкі вяршковага масла,
- сок лімона,
- перац,
- соль па смаку.
Як гатаваць. Пачышчаныя і добра прамытыя смаржкі, нарэзаць ломцікамі, пакласці ў гарачую ваду і варыць 5-10 хвілін, адкінуць на друшляк або сіта і адціснуць. Заправіць лімонным сокам, смажыць на масле да ўтварэння румянай скарынкі
Заўвага. Смаржкі звычайныя можна не падвяргаць цеплавой апрацоўцы, але калі іх усё ж адварылі, то адціскаць іх не варта, паколькі пры гэтым будуць страчаны большасць карысных рэчываў. Пасля адварвання грыбы адкідаюць на сіта і даюць адвару сцячы.
Смаржкі тушаныя
З чаго гатаваць:
- 500 г свежых смаржкоў,
- 0,5 шклянкі смятаны,
- 1 ст лыжка вяршковага масла,
- 1 ст лыжка мукі,
- соль па смаку.
Як гатаваць. Смаржкі замачыць у халоднай падсоленай вадзе на 1 гадзіну, каб зямля і пясок адмоклі, затым адкінуць на друшляк, апаласнуць чыстай вадой, даць ёй сцячы, скласці ў рондаль і падсмажыць на масле. Растрэсці над грыбамі муку, дадаць смятану, перамяшаць і тушыць да гатовасці.
Заўвага. Агульнае правіла: свежыя грыбы ва ўласным соку тушаць 15-20 хв.
Смаржкі з яешняй
З чаго гатаваць:
- 500 г свежых смаржкоў,
- 5-6 яец,
- 0,5 шклянкі смятаны,
- 2 ст лыжкі вяршковага масла,
- зеляніна кропу, пятрушкі,
- соль па смаку.
Як гатаваць. Пачышчаныя і добра прамытыя смаржкі, апусціць на 2-3 хвіліны ў кіпецень, адкінуць на друшляк, даць адвару сцячы, падсмажыць на масле і астудзіць. У начынне для гатавання ўзбіць яйкі, дадаць смятану і лыжку вяршковага масла. У гэту сумесь укласці смаржкі, пасаліць і, мяшаючы, трымаць на агні, пакуль маса не загусцее, выкласці на блюда і падаць страву гарачай, пасыпаўшы зелянінай.
Не ведаю, ці ўдасца сёлета адшукаць смарчкоў, але намілавацца пралескамі і паслухаць спевы птушак дакладна добрая нагода схадзіць у лес, каб набрацца здароўя і душэўных сіл.
Збіраючы не толькі вясновыя але і любыя грыбы памятайце: "Усялякі грыб у рукі бяруць, ды не кожны ядуць". Да ўсяго іншага, стравы з грыбоў, калі толькі асобныя грыбы не ўжываюць як лекі, разлічаны на здаровых людзей. Іх не ядуць на ноч і не гатуюць для дзяцей.
Калі ж вы аматар грыбных страў і вам усё ж пашанцуе і вы натрапіце на смаржковае грыбовішча, то жадаю вам скарыстацца рэцэптамі з майго кулінарнага сшытка.
Смачна есці!
World Press Photo - фота пераможцаў самай прэстыжнай прэміі журналістаў
(абноўлена 14:53 17.04.2021)
Пераможцаў самай прэстыжнай прэміі для фотажурналістаў свету World Press Photo 2021 абвясцілі 15 красавіка, у 64-ы раз. Глядзіце ў фотастужцы Sputnik Беларусь фотаработы, якія атрымалі галоўны прыз і якія занялі першыя месцы.
У катэгорыі "Галоўныя навіны" перамог фотакарэспандэнт "РИА Новости" Валерый Мельнікаў, які зняў серыю фатаграфій пад назвай "Потерянный рай" аб ваенным канфлікце ў Нагорным Карабаху восенню 2020 года.
Яшчэ два расійскія фатографы - Аляксей Васільеў і Алег Панамароў - занялі першыя месцы ў катэгорыях "Праблемы сучаснасці" і "Адзіночныя партрэты".
У ліку пераможцаў конкурсу, якія занялі другое месца ў катэгорыі "Гарачыя навіны" - беларускі фатограф Надзя Бужан з працай "У чаканні вызвалення з цэнтра ізаляцыі правапарушэнняў".
Глядзіце таксама:
- World Press Photo 2019: лепшыя фотарэпартажы года
- Беларускі фатограф Таццяна Ткачова заняла 2-е месца World Press Photo
- Фотакарэспандэнт Sputnik перамог у World Press Photo
Фатаграфіяй года стала праца дацкага фатографа Мадса Ніссена. Першыя абдымкі за пяць месяцаў. 85-гадовую Розу Лузію Лунардзі абдымае медсястра дома састарэлых у Бразіліі Адрыяна Сільва ды Коста Соуза.
У катэгорыі "Галоўныя навіны" перамог фотакарэспандэнт РІА Навіны Валерый Мельнікаў. На фота Азат Геваркян і яго жонка Анаік перад тым, як пакінуць свой дом 28 лістапада 2020 года ў Лачыне, Нагорны Карабах, апошнім раёне, які будзе вернуты пад кантроль Азербайджана ў ходзе ваеннага канфлікту.
Фота амерыканскага фатографа Эвелін Хокштейн заняло першае месца ў катэгорыі "Гарачыя навіны". Мужчына і жанчына спрачаюцца з нагоды зносу Мемарыяла Вызвалення ў Лінкальн-парку, Вашынгтон, 25 чэрвеня 2020 года.
© Photo : Pablo Tosco / 2021 World Press PhotoПераможца ў катэгорыі "Праблемы сучаснасці" фатограф з Аргентыны Пабла Тоска з працай "Йемен: Голад, яшчэ адна рана вайны". Фаціма і яе сын рыхтуюць рыбалоўную сетку на лодцы ў заліве Хор-Омейра, Йемен, 12 лютага 2020 года.
© Photo : Oleg Ponomarev / 2021 World Press PhotoПраца-пераможца расійскага фатографа Алега Панамарова ў катэгорыі "Партрэты". Ігнат - трансгендэр, які перажыў псіхалагічную траўму ў школьныя гады - са сваёй дзяўчынай Марыяй у Санкт-Пецярбургу.
Пераможца ў катэгорыі "Прырода" - фатограф з ЗША Амі Вітале. Жыраф Ротшыльда транспартуецца ў бяспечнае месца на спецыяльна пабудаванай баржы з затопленага вострава Лонгічара ў заходняй Кеніі 3 снежня 2020 года.
Фотаздымак аўстралійскага фатографа Адама Прэцці - пераможцы конкурсу ў катэгорыі "Спорт". Боулдэрынг - гэта лажанне па невялікіх скалах і валунах без страхоўкі. Залы для скалалажання і спартыўныя збудаванні ў Мюнхене былі зачыненыя з-за пандэміі COVID-19, таму спартсмены сталі творча падыходзіць да трэніровак.
© Photo : Ralph Pace / 2021 World Press PhotoФатограф з ЗША Ральф Пэйс - пераможца конкурсу ў катэгорыі "Навакольнае асяроддзе". Цікаўны каліфарнійскі марскі леў плыве да маскі на месцы для дайвінга Хвалярэз у Мантырэе, Каліфорнія. Падобныя месцы па ўсім свеце завалены кінутымі маскамі.
Здымак з серыі "Хабібі" італьянскага фатографа Антоніа Фачылонга, пераможцы конкурсу World Press Photo 2021, заняў першае месца ў катэгорыі "Доўгатэрміновыя праекты". На фота, зробленым у лістападзе 2017 года, жонкі, маці і дзеці палестынскіх зняволеных ля кантрольна-прапускнога пункта ў Бейт-Сейры, Палестына. Яны дабіраюцца да Ізраіля, каб наведаць сваіх сваякоў у турме. Некаторым прыходзіцца здзяйсняць шматгадзінныя паездкі, каб патрапіць на 45-хвіліннае наведванне.
© Photo : Alexey Vasilyev / 2021 World Press PhotoЗдымак з серыі "Сахавуд" фатографа з Расіі Аляксея Васільева, які заняў першае месца конкурсу World Press Photo 2021 у катэгорыі "Сучасныя выклікі". Двайняты Сямён і Сцяпан зняліся ў казцы "Старый Бейберикеен" у ролях міфічных істот, якія жывуць на балотах - дулганча. Для іх гэта першы вопыт удзелу ў кіно. У кінавытворчасці ў Рэспубліцы Саха заняты людзі з розным вопытам. Якуцкія фільмы ўдзельнічаюць у міжнародных фестывалях Еўропы і Азіі, атрымліваюць узнагароды, якіх ужо больш за 80.
Фота з серыі "Выбух порта ў Бейруце" італьянскага фатографа Ларэнца Туньёлі, які заняў першае месца ў катэгорыі "Гарачыя навіны". Ратавальнікі працуюць над тушэннем пажараў, якія ахапілі склады ў Бейруце, Ліван, 4 жнiўня 2020 года ад магутнага выбуху ў порце.
Серыя фота "Пантанал ў агні" бразільскага фатографа Лало дэ Альмейда заняла першае месца ў катэгорыі "навакольнае асяроддзе". Пажарныя змагаюцца з успышкай пажару на ферме Сан-Францыска-дэ-Перыгара, дзе жыве адна з найбуйнейшых папуляцый гіяцынтавага ара, Бразілія, 14 жніўня 2020 года.
© Photo : Chris Donovan / 2021 World Press PhotoСерыя здымкаў канадскага фатографа Крыса Донавана аб будучых чэмпіёнах баскетбола заняла першае месца ў катэгорыі "Спорт". Зорка каманды Flint Jaguars Таэвіён Рашынг скача з аднаго шафіка на іншы ў распранальні каманды перад апошняй гульнёй сезона ў сваёй школьнай баскетбольнай кар'еры 24 лютага 2020 года.
© Photo : Jasper Doest / 2021 World Press PhotoПершае месца ў катэгорыі "Прырода" у серыі фатаграфій "Галубы пандэміі - гісторыя кахання" Джаспера Дуста. Пара дзікіх галубоў пасябравала з сям'ёй фатографа, якія знаходзіліся на ізаляцыі ў сваёй кватэры ў Флаардынгене, Нідэрланды, падчас пандэміі COVID-19.
Серыя фота "The 'Ameriguns'" фатографа з Італіі Габрыэле Галімбэрці - першае месца ў катэгорыі "Партрэт". Торэлл Джаспер пазіруе з агнястрэльнай зброяй на заднім двары свайго дома ў Шрыверы, штат Луізіяна, 14 красавіка 2019 года. Былы марскі пехацінец ЗША, ён навучыўся трымаць зброю ў руках у свайго бацькі яшчэ ў дзяцінстве. Згодна з Small Arms Survey - незалежнаму глабальнага даследчаму праекту, што базіруецца ў Жэневе, Швейцарыя, - палова ўсёй агнястрэльнай зброі, якая належыць прыватным грамадзянам у свеце, знаходзіцца ў ЗША.
Тэги:
Экс-кіраўніка БПЦ мітрапаліта Паўла перавялі на новую работу
(абноўлена 09:53 17.04.2021)
Мітрапаліт Павел абраны пераемнікам мітрапаліта Ювеналія, які нязменна кіраваў маскоўскімі прыходамі амаль 44 гады.МІНСК, 18 кра – Sputnik. Новым кіраўніком падмаскоўных парафій стане былы кіраўнік Беларускай праваслаўнай царквы мітрапаліт Павел (Панамароў), дадзенае рашэнне было прынята Святым Сінодам Рускай праваслаўнай царквы.
У жніўні мінулага года мітрапаліт Павел быў адпраўлены на кубанскую кафедру, а на яго месца быў прызначаны епіскап Веніямін.
Рашэннем Святога Сінода ад 25 жніўня 2020 года мітрапаліт Павел быў вызвалены ад пасады Патрыяршага экзарха ўсяе Беларусі, з выказваннем падзякі за панесеныя працы, і прызначаны мітрапалітам Кацярынадарскім і Кубанскім, кіраўніком Кубанскай мітраполіі.
А рашэннем Святога Сінода ад 15 красавіка 2021 года мітрапаліт Павел прызначаны Праасвяшчэнным Круціцкім і Каломенскім, Патрыяршым намеснікам Маскоўскай мітраполіі, пастаянным членам Святога Сінода, з вызваленнем ад кіравання Кацярынадарскай епархіяй.
Такім чынам, ён абраны пераемнікам мітрапаліта Ювеналія (Паяркава), які напярэдадні па асабістай просьбе быў адпраўлены на супакой у сувязі з узростам і станам здароўя. Падмаскоўнымі прыходамі ён кіраваў амаль 44 гады і да гэтага часу быў найстарэйшым з правячых архірэяў РПЦ.
Мітрапаліт Павел на пасаду кіраўніка БПЦ быў прызначаны 25 снежня 2013 года пасля таго, як мітрапаліт Філарэт, які кіраваў БПЦ больш за 20 гадоў, пайшоў на пенсію па ўзросце.
Першы Патрыяршы Экзарх усяе Беларусі мітрапаліт Філарэт памёр 12 студзеня 2021 года на 86-м годзе жыцця. Сінод БПЦ прыняў рашэнне аб увекавечанні яго памяці, для гэтага створана спецыяльная Мемарыяльная камісія. Яе ўзначаліў архіепіскап Навагрудскі і Слонімскі Гурый.
Чытайце таксама:
- Духоўнасць і маральнасць: БПЦ і дзяржава шукаюць новыя формы работы
- Мітрапаліт Веніямін распавёў, што царква прапанавала змяніць у Канстытуцыі
- Памінайце малітвай: мітрапаліт Павел раздаў кветкі і з'ехаў з Беларусі
Тэги: