МІНСК, 20 кас - Sputnik. Наваполацкі "Нафтан" - адзін з найбуйнейшых нафтахімічных комплексаў Беларусі. Амаль уся сырая нафта, якую перапрацоўвае прадпрыемства, паступае з Расіі.
Sputnik прыехаў на вытворчасць, каб убачыць, як беларусы робяць з расійскага "чорнага золата" прадукцыю для іншых краін.

Сэрца завода пабудавалі сумесна з РФ

У гэтым годзе прадпрыемства папрацавала з сыравінай з ЗША, Нарвегіі і Саудаўскай Аравіі. Але асноўным пастаўшчыком нафты ўсе гады працы завода застаецца Расія.

"Сырая нафта з Расійскай Федэрацыі складае каля 70% нашага імпарту. Самы буйны пастаўшчык нафты - гэта "Сургутнафтагаз", а таксама "Раснафта", "Лукойл", "Татнафта", "Слаўнафта" і шэраг іншых расійскіх кампаній", - пералічвае намеснік генеральнага дырэктара па камерцыйных пытаннях Сяргей Хоміч.

Большая частка гатовай прадукцыі ідзе ў краіны далёкага замежжа, Прыбалтыку і на Украіну. Каля 20% экспарту прыпадае на Расію.

"У гэтым годзе на рынак РФ мы паставілі больш за паўтара мільёна тон нафтапрадуктаў на суму звыш 700 мільёнаў долараў. Таксама былі пастаўкі дызельнага паліва і аўтамабільнага бензіну", - кажа Хоміч.

Першасная перапрацоўка сырой нафты адбываецца на ўстаноўцы АТ-8, якая таксама была запушчана з удзелам Расіі ў 2017 годзе. Праект аб'екта распрацоўваў расійскі "Нафтахімрпаект". Усё калоннае абсталяванне АТ-8 выраблялася ў Расіі.

"Устаноўка АТ-8 - гэта сэрца завода. Выходныя прадукты з'яўляюцца сыравінай для іншых установак. Такім чынам, аб'ект займае галоўнае звяно ў ланцужку вытворчасці", - тлумачыць начальнік ўстаноўкі Віталь Данішэўскі.

Устаноўка перапрацоўвае да шасці мільёнаў тон нафты ў год. Дзякуючы гэтаму аб'екту завод атрымлівае прамагонны бензін, прамагоннае дызельнае паліва і газавую фракцыю.

"Сыравінай для ўстаноўкі з'яўляецца расійская нафта гатунку Urals, якая паступае па трубаправодзе "Дружба" непасрэдна ў сыравінны цэх і далей - на наш аб'ект", - кажа Данішэўскі.

Па словах галоўнага тэхнолага Арцёма Дудніка, "Нафтан" пастаянна ўзаемадзейнічае з навукова-даследчымі інстытутамі Расіі, якія дапамагаюць укараняць на заводзе новыя тэхналогіі.

Адгрузку ва Усць-Лугу гатовыя пачаць хоць заўтра

Адзін з перспектыўных напрамкаў работы Масквы і Мінска - гэта пераарыентацыя нафтавых патокаў з Прыбалтыкі ў расійскія парты, лічыць намеснік генеральнага дырэктара па вытворчасці Сяргей Алтухоў.

"У гэтым годзе мы пачалі шчыльную працу па дыверсіфікацыі паставак нафтапрадуктаў на перавалку ў парты Расійскай Федэрацыі", - удакладніў намеснік гендырэктара па камерцыйных пытаннях Сяргей Хоміч.

Паводле яго слоў, асноўная праца па гэтым пытанні вядзецца на ўзроўні ўрада рэспублікі і канцэрна "Белнафтахім". Ужо праведзены шэраг сустрэч і адбыліся перамовы з лагістычнымі кампаніямі.

"Тэхнічна мы гатовыя ажыццяўляць адгрузку літаральна з заўтрашняга дня", - адзначыў Хоміч.

Глыбіня перапрацоўкі нафты можа дасягнуць 90% ужо ў 2021 годзе

Нягледзячы на тое што на пачатку года ў "Нафтана" ўзніклі складанасці з доступам да расійскай сыравіны, завод максімальна павысіў прадукцыйнасць, каб кампенсаваць адставанне ў аб'ёмах. З запланаваных ў гэтым годзе 8,25 млн тон нафты прадпрыемства мае намер перапрацаваць 7,4 мільёнаў тон.

"Сёння магутнасці ў нас тэхнічна абмежаваныя, таму адставанне нам у поўнай меры не ўдаецца дагнаць, але мы плануем перапрацаваць парадку 7,4 мільёнаў тон па выніках 2020 года. Так, ёсць адставанне, але нічога ў гэтым катастрафічна няма. Прадпрыемства працуе ў планавым рэжыме , прадукты выпускаюцца", - растлумачыў намеснік гендырэктара па вытворчасці Сяргей Алтухоў.

У бягучым годзе НПЗ у Еўропе знізілі загрузку з-за падзення спажывання ва ўмовах пандэміі. Але "Нафтан" гэтая тэндэнцыя абыйшла бокам.
"Нашай камерцыйнай службе ўдаецца рэалізаваць ўсю таварную прадукцыю, якая атрымліваецца ў выніку перапрацоўкі нафты. Тым больш, у нас рынак дыверсіфікаваны: частка нафтапрадуктаў ідзе на ўнутраны рынак, частка ідзе на экспарт", - сцвярджае Алтухоў.

Гаворачы аб бліжэйшых планах, намеснік гендырэктара па вытворчасці адзначае, што ўрад Беларусі і канцэрн "Белнафтахім" паставілі перад "Нафтанам" "сур'ёзныя задачы". Адна з іх - завяршыць першы этап мадэрнізацыі прадпрыемства ў 2021 годзе.

"Пасля таго як мы ў 2021 годзе запусцім комплекс запаволенага каксавання, глыбіня перапрацоўкі нафты дасягне 90% з павелічэннем выхаду светлых нафтапрадуктаў да 65%", - сказаў на заканчэнне Алтухоў.

Беларускія вытворцы ўжо не першы год займаюцца імпартазамяшчэннем, якое мае на ўвазе, у тым ліку, і лакалізацыю вытворчасці камплектуючых. Нават такі прамысловы гігант, як БелАЗ, не ў стане ўсё вырабіць цалкам, часам гэта банальна немэтазгодна з пункту гледжання эканомікі.
У Жодзіне стаўку робяць на супрацоўніцтва з традыцыйнымі партнёрамі. Асноўны рынак збыту для беларускіх самазвалаў гістарычна знаходзіцца ў Расіі. Як развіваецца кааперацыя з партнёрамі і ідзе продаж на ўсходзе, разбіраўся Sputnik.

Самазвалы ў абмен на дэталі

У цяперашні час імпарт камплектуючых з Расіі вагаецца ў раёне 40-50% у вартасным выражэнні ад усіх замежных дэталяў.

"Асноўным нашым пастаўшчыком высокатэхналагічнага абсталявання з'яўляецца завод "СібЭлектраПрывад" у Новасібірску, які за 2019-2020 гады адгрузіў камплектуючых на 40 мільёнаў долараў (6,4% ад усіх закупак за 2020 г.)", - распавёў намеснік гендырэктара БелАЗ па камерцыйным імпарце і матзабеспячэнні Леанід Васько.

Паводле яго слоў, на другім месцы "Сілавыя машыны" з Санкт-Пецярбурга, яны паставілі камплектуючыя на суму каля 35 мільёнаў долараў (каля 6% ад усіх закупак). Наступным ідзе прадпрыемства "Татэлектрамаш" з Набярэжных Чалноў, на якое прыпадае 5% ад усіх закупак, што складае звыш 30 мільёнаў долараў.

Гэтая вялікая тройка пастаўляе на Беларускі аўтамабільны завод электрацягавае абсталяванне, якое можна назваць "другім сэрцам" машыны пасля рухавіка. Цяпер расійскія вытворцы "крочаць у нагу з часам".

У спіс буйных пастаўшчыкоў уваходзяць кампанія "Русэлпрам", "Руспалімет", прадпрыемства НЛМК, "Поўначсталь". З імі ў жодзінцаў падпісаныя буйныя кантракты на пастаўкі прадукцыі.

Леанід Васько адзначыў, што гэта ўзаемавыгаднае супрацоўніцтва, таму што БелАЗ закупляе у расіян шмат камплектуючых, а тыя ў сваю чаргу, напрыклад НЛМК і "Поўначсталь", бяруць ужо гатовыя самазвалы.

За студзень-верасень 2020 года мы закупілі ў Расіі абсталявання на 47,7 мільёна долараў. За ўвесь папярэдні год было закуплена камплектуючых, уключаючы і беларускай, і замежнай вытворчасці, на суму амаль 500 мільёнаў долараў", - удакладніў спецыяліст.

Вугаль усяму віной

У сваю чаргу начальнік камерцыйнага аддзела па краінах СНД Анатоль Трамбіцкі кажа, што ў добры для БелАЗа 2018 год на расійскі рынак прыходзілася каля 70% ад усіх продажаў.

"На сённяшні дзень гэта 30%. Гэта звязана з тым, што прадпрыемствы, якія здабываюць сыравіну і якія выкарыстоўваюць беларускія самазвалы, сутыкнуліся са зніжэннем коштаў на сваю прадукцыю. Гэта, у сваю чаргу, выклікала падзенне попыту на нашу тэхніку", - растлумачыў ён.

Паводле яго слоў, бягучая сітуацыя прывяла да таго, што на тэрыторыі Расіі цяпер з эксплуатацыі выведзена каля 500 адзінак беларускай тэхнікі, вырабленай на БелАЗе. Галоўнымі заказчыкамі самазвалаў з Жодзіна заўсёды былі кампаніі, якія здабываюць каменны вугаль.

Анатоль Трамбіцкі удакладніў, што ў параўнанні з 2018 годам продаж тэхнікі знізіўся: "На сённяшні дзень мы прадалі ў Расію тэхніку на суму каля 100 мільёнаў долараў".

Прычым сур'ёзнай дапамогай у падтрымцы экспарту стала пагадненне з расійскім банкам ВЭБ, падпісанае ў мінулым годзе на Форуме рэгіёнаў у Санкт-Пецярбургу. Згодна з ім банк на суму ў 50 мільёнаў долараў прафінансуе пастаўкі беларускай тэхнікі з высокай доляй камплектуючых, створаных у Расіі, на рынкі трэціх краін.

Прадстаўнік БелАЗ распавёў, што вядзецца праца па "дашліфоўцы" дамовы з Узбекістанам, куды адправіцца пробная партыя самазвалаў, як раз у рамках падпісанага з банкам ВЭБ дакумента.

"На будучы год у нас асцярожныя чаканні, невялікае ажыўленне пачынаецца. Раней з эксплуатацыі ў Расіі было выведзена 800 адзінак тэхнікі, сёння ўжо менш, чым 500. Гэта сведчыць пра тое, што пачалося нязначнае павелічэнне попыту на сыравіну. Адбіваецца і набліжэнне зімы, калі вугаль больш запатрабаваны", - растлумачыў начальнік камерцыйнага аддзела па краінах СНД.

Стаўка на інавацыі

Пасля чаго дадаў, што ў 2021 годзе БелАЗ разлічвае на ўздым попыту на свае самазвалы на расійскім рынку. У цяперашні час завод праводзіць вялікую працу па распрацоўцы новых перспектыўных інавацыйных прадуктаў. Цяпер у Расіі працуюць "беспілотнікі", якія ўжо каля года праходзяць тэставую эксплуатацыю ў Хакасіі.

"Перспектыва, якой сёння ўсё зацікавіліся, гэта тралейвозы. Неабходная інфраструктура на палігоне завода знаходзіцца ў завяршальнай стадыі. Да канца года мы плануем ўвесці ў эксплуатацыю 220-тонную машыну і запрасіць спажыўцоў з мэтай азнаёміцца з самазвалам ў рэальным часе", - анансаваў Анатоль Трамбіцкі.

Выглядае яго праца прыблізна наступным чынам: пасля таго, як самазвал загружаецца, ён пад'язджае да кантактнай лініі і падымае "рогі", ці, як кажуць спецыялісты, пантограф, і далей працуе на электрацязе.

Разлікі паказваюць, што на чыстай электрацязе БелАЗ грузападымальнасцю 240 тон паказвае "значнае паляпшэнне цягава-дынамічных характарыстык". І самае важнае, што дасягаецца вялікі эфект за кошт эканоміі паліва і выдаткаў на эксплуатацыю.

Прычым ён распавёў, што ўжо цяпер ёсць зацікаўленасць з боку прадпрыемстваў на Сахаліне, у Карэліі, у Кузбасе, таму што выкарыстанне дызель-тралейвозаў у тэхналагічным ланцужку перавозкі карысных выкапняў эканамічна мэтазгодна.

Ідуць зараз перамовы і з расійскімі вытворцамі кантактных ліній, каб скааперавацца і разам выходзіць на рынак, пакуль, праўда, начальнік камерцыйнага аддзела па краінах СНД не гатовы сказаць, з кім, таму што "перамовы любяць цішыню".

Напрыканцы ён даў асцярожны прагноз на канец года, што БелАЗ выйдзе на ўзровень продажаў у Расіі ў 150 мільёнаў долараў.