Мядовы Спас: раскуры дымар і даглядай пчол!

© Sputnik / Ларыса МятлеўскаяВулей
Вулей - Sputnik Беларусь
Падпісацца
І вокам міргнуць не паспелі, як прамінула лета! Здаецца, нядаўна святкавалі Троіцу, ушаноўвалі маладую зеляніну, дбалі пра будучы ўраджай – і вось ён ужо ападае пад ногі спелымі яблыкамі, час даглядаць пчол, хіляцца да зямлі спелыя каласы.
Ларыса Мятлеўская, Sputnik
Ад 14 па 29 жніўня святкуем Спас — старажытнае земляробчае свята, звязанае з выспяваннем пладоў. Згодна з народнымі традыцыямі гэта свята святкуюць тройчы.

Тры Спасы

Першы — мядовы Спас, або Макавей (14 жніўня па новым стылі);
Другі — Вялікі Спас, яблычны Спас — свята Праабражэння Гасподняга (19 жніўня н.ст.);
Трэці — Малы, "хлебны", "арэхавы" Спас (29 жніўня н.ст.).
Як і большасць значных свят, Мядовы Спас, або Макавей, пачынаўся са святочнага набажэнства ў царкве, дзе ў гэты дзень асвячалі мёд. Для пчаляроў гэта быў асаблівы дзень. Напярэдадні свята мёд даставалі з вулляў. Не аднойчы ў маленстве я назірала гэты ўрачысты рытуал, бо гадавалася ў сям'і пчаляроў. Даглядалі пчол дзед, бацька і дзядзька. Вось як гэта адбывалася. 

Раскуры дымар і даставай пчол!

У сонечны дзень зранку дзед даставаў чыстую бялізну, белы халат і маску-мяшок на галаву, добра мыў рукі і націраў іх пчалінай травой. Далей апранаўся і прасіў каго-небудзь шчыльна завязаць рукавы на запясцях, каб пчолы не пазапаўзалі пад адзенне.
Браў загадзя раскураны бярозавым грыбам дымар і адпраўляўся да вулляў. На гэты час жывёл пакідалі ў хляве, а дзеці і самі хаваліся ў хаце, з нецярплівасцю чакаючы самага смачнага пачастунка — свежага мёду ў сотах, які можна было смактаць праз саламіну, выдраную са страхі старой хаты.
Дарэчы, паводле народнага звычаю, калі, даглядаючы пчол, бортнік у гэты дзень пашкадуе даць мёду хоць аднаму з дзяцей, прысутных пры гэтым, пчолы прападуць.
Ну, а далей дзед, Грыб Андрэй Савельевіч, на абед запрашаў суседзяў і частаваў іх хмельным мядовым квасам — медавухай, мёдам з салодкімі агуркамі і аржаным хлебам. Быў на стале і кіслы аўсяны кісель, які бабуля Сцепаніда загадзя гатавала і таксама падавала з мёдам. Рабілася гэта для таго, каб суседзі не крыўдзіліся, калі іх часам за лета джалілі пчолы.

Знікнуць пчолы — свету канец!

А яшчэ я змалку памятаю байку пра тое, адкуль з'явілася пчала. Было гэта прыкладна так.
Старэнькі дзядок Іспас хадзіў па зямлі і правяраў, ці паўсюдна ў яго гаспадарцы парадак. Ідзе ён па моры-акіяне і бачыць, як пасярэдзіне на вялікім камені прыгожая дзяўчына сядзіць і горка плача.
Спас падыйшоў да яе да й пытае, чаго, маўляў, гаруеш? А яна яшчэ горай плача і нічога не кажа яму, а ён ёй: можа, дапамагу твайму гору. А яна яму і распавяла, што ўцякла на мора ад Божага гневу, бо як у школе Бог распавядаў пра стварэнне свету, св. Пётра шчыпаў яе ціхенька за бок і яна не пачула ўсе Божыя словы, а перапытаць пасаромелася, вось і ўцякла ў роспачы на мора-акіян плакаць.
Шкада стала Іспасу дзяўчыну і вырашыў ён ператварыць яе ў пчаліную матку, а слёзы яе зрабіліся маленькімі пчолкамі. Вось такая гісторыя. А пчолы і цяпер лічацца Божымі істотамі. Кажуць, як у свеце знікнуць пчолы, то хутка і Свету канец!

Спасаўка-ласаўка. Пачастункі старога бортніка.

Наперадзе двухтыднёвы пост, празваны ў народзе "спасаўкай-ласаўкай". У адрозненне ад "пятроўкі-галадоўкі" ў гэтую багатую на грыбы і гародніну пару селянін ужо не адчуваў сябе такім галодным.

Ігрушы з мёдам

Салодкія, але не пераспелыя ігрушы нарэзаць, як вам хочацца. Мне падабаецца кружочкамі. Цяпер паліце іх мёдам і ў хуткім часе падавайце на стол.
Для гэтага ласунка лепш прыдадуцца сакавітыя летнія (раннія) ігрушы. Але скурка ў іх вельмі далікатная, таму і падаваць на стол іх трэба амаль толькі зрабіўшы.

Аўсяны кісель

Я не заклікаю вас рабіць аўсяную муку або аўсяныя шматкі. Іх лёгка купіць цяпер у краме. Тым не менш, у шасцідзесятыя гады мінулага стагоддзя ў вёсках пад Мінскам, як у даўніну, рабілі крупы з аўса, малолі з іх муку і гатавалі кісель.
Дарэчы, традыцыя прыгатавання аўсяных кісялёў не менш 1000 гадоў! І яшчэ лічыцца, што стравы з аўса здольны пазбавіць дрэннага настрою. Я гарантую вам цудоўны настрой, калі вы пакаштуеце кісель, прыгатаваны па наступным рэцэпце:
1 шклянка аўсянай мукі
2 шклянкі вады
ванільны цукар
Запарце аўсяную муку. Калі няма мукі, то можна выкарыстаць здробненыя шматкі, або  талакно. Праўда, з талакном не так смачна атрымаецца, хоць і вельмі карысна для здароўя. Да запаранай мукі дадайце трошкі хлебнай закваскі і пастаўце ў цёплае месца. Праз некалькі гадзін, як толькі пачне пузырыцца, працадзіце і памалу пракіпяціце, увесь час мяшаючы. Дадайце соль, цукар па смаку. Цяпер разліце па формах і астудзіце. Есці можна проста без нічога, а можна з вяршкамі, з малаком, з мёдам. Усё на ваш выбар.
Вясёлых святаў і смачна есці!
Стужка навiн
0