Вёска Няглюбка ў Гомельскай вобласці знакамітая на ўвесь свет сваімі даматканымі ручнікамі. Тут дзейнічае сельскі клуб ткацтва, які заваяваў прызнанне далёка за межамі Беларусі. Творы няглюбскіх ткачых сталі ўпрыгожваннем музеяў і прыватных калекцый Еўропы і Азіі, захоўваюцца ў нью-ёркскім Metropolitan Museum of Art.
Апошні раз на стужкі інфармагенцтваў Няглюбка трапіла пасля надання тэкстыльнай традыцыі статусу гісторыка-культурнай каштоўнасці і ўручэння прэзідэнту Беларусі Аляксандру Лукашэнку трыццаціметровага шэдэўра-абярэга, вытканага да 30-годдзя Чарнобыля.
На фестывалі "Кросенцы" ўзгадалі гэты факт, але прадэманстравалі і новыя вырабы. Некаторыя ткалі наўпрост падчас святочнага канцэрта. І не толькі няглюбцы. Майстар Віталь Карпінскі з Уваравічаў Буда-Кашалёўскага раёна не паленаваўся даставіць у сталіцу ткацтва станок. Хай нядаўно зроблены, але ж з гісторыяй.
"Гэты станок я зрабіў па ўзоры, які падгледзіў у Чыцінскай вобласці Расіі. Туды сто гадоў таму дэпартавалі кулакоў і палескіх старавераў, засноўвалі селішчы на выдаленні ад магістраляў і ліній электраперадач. Таму, бачыце, прадугледжаны падсвечнікі. На ноч хапала пяць свечак. Але гэта ўдар па вачах. Таму сына Сямёна я навучаю пры натуральным асвятленні", — падзяліўся са Sputnik ткач Віталь Карпінскі з Уваравічаў.
Адноўлены Віталём станок цікавы яшчэ і тым, што ў яго няма нажнога прывада — педаляў. Рамеснік трактуе гэта адназначна: "Аднавяскоўцы палегчылі працу чалавеку, які мае вялікія праблемы з нагамі".
Рамеснік Карпінскі ў добрым сэнсе апантаны ідэяй развіцця старадаўняга рамяства і рады аказваемай яму падтрымцы. Улады Буда-Кашалёўскага раёна паабяцалі яму садзейнічанне ў арганізацыі школы рамёстваў для дзетак.
Дзіўна, але і гараджанам з абласнога цэнтра ткацтва падабаецца. Так сцвярджае наглядчык Веткаўскага музея народнай творчасці Галіна Парашчанка. Пры гомельскім філіяле музея паспяхова дзейнічаюць аб'яднанні дарослых і дзяцей.
"Мінула мода на замежную сінтэтыку з яркім прынтам. Хочацца свайго, народнага, натуральнага. Прыходзяць людзі творчыя. Да прыкладу, артысты гомельскіх вакальных і харэаграфічных калектываў бяруць урокі ткацтва, каб ствараць сцэнічныя касцюмы сваімі рукамі. Гэта зусім не складана. Што дачыненні да ручніка, то дастаткова 45 хвілін школьнага ўрока, каб вучні здолелі самі выткаць самы просты выраб", — здзіўляе тэрмінамі Галіна Парашчанка.
І набірацца досведу лепш у школьныя гады. Пакуль свабодныя хаця б паўдня. У Тамары Базылевай з Казацкіх Балсуноў на творчасць паўначы застаецца, а на сон і наогул нічога.
"У вёсцы па-іншаму неяк. Гаспадарку трымаю. Усе часу няма. Вось, зірніце на рукі. Сёння да гадзіны ночы пірагі пякла, каб вас, гасцей, пачаставаць, а на досвітку на фестываль", — усміхаецца гаспадыня.
На такіх заслужаных майстроў і абапіраецца самабытнасць. Дзіўна, колькі іх на беларускім Палессі. А вось знаўцаў этнаскарбаў напералік. Але ёсць жа. Машыны са сталічнымі і расійскімі дзяржнумарамі стаялі бліжэй за іншыя да няглюбскай плошчы: раней за ўсіх, значыць, прыехалі.
Пасля таго, як звыклы Новы год адгрымеў, а вуліцы зноў запоўніліся людзьмі, не спяшайцеся развітвацца са святочным настроем, наперадзе чакае яшчэ адно важнае зімовае свята — Стары Новы год. Адзначаецца гэтая дата ў ноч з 13 на 14 студзеня. І, як любое свята, якое прыжылося ў славян, Стары Новы год захоўвае ў сабе масу традыцый.
У Беларусі і Украіне гэтае свята вядомы як "Шчодры вечар", а ў Расіі — "Овсень". Па старым летазлічэнні гэты дзень прыпадаў на 1 студзеня і называўся Васільевым днём, так як быў днём памяці Васіля Вялікага, а напярэдадні памінальнага дня, адпаведна, 31 снежня — Васільевым вечарам.
Ніякага асаблівага сэнсу ў назве гэтага свята не існуе. Так называецца гэты дзень толькі таму, што па юліянскім календары Новы год выпадаў з 13 на 14 студзеня. Сёння мы карыстаемся грыгарыянскім календаром, які быў уведзены ў 1918 годзе, таму свята і завецца "Стары" Новы год.
Раней Стары Новы год адзначалі ва ўсіх краінах Савецкага Саюза. Сёння гэтае свята існуе ў Беларусі, Расіі, Украіне, Арменіі, Грузіі, Малдове, Казахстане і Кыргызстане, а таксама ва Узбекістане і Азербайджане.
Такая традыцыя захавалася і на тэрыторыі Швейцарыі, Чарнагорыі, Македоніі і Сербіі. У апошняй, напрыклад, гэтае свята называецца Сербскі Новы год. У ноч з 13 на 14 студзеня на плошчы ў Белградзе традыцыйна даюць салют.
У Японіі Стары Новы год называецца "рысюн" — пачатак вясны, адзначаецца ён не ў сярэдзіне зімы, а 4 лютага.
Да гэтага свята куплялі добрую прыгожую вопратку. Вечар 13 студзеня называўся "шчодрым", а таму і стол накрывалі адпаведны. Людзі верылі, якім будзе стол, такім будзе і год. Раніцай жанчынам неабходна было прыгатаваць кашу, зробленую з суцэльных зерняў пшаніцы. Кашу запраўлялі салам або мясам. Альбо падавалі з варэннем або мёдам. Таксама гаспадыні пяклі пірагі, бліны або варэнікі.
Святы Васіль лічыўся заступнікам свінаводаў, таму і галоўным пачастункам на святочным стале былі стравы са свініны.
Увечары народ адпраўляўся па суседзях, каб сустрэць Стары Новы год у свеце. Лічылася асабліва важным, каб першым у дом прыйшоў "патрэбны" чалавек, а такім быў малады чалавек са шматдзетнай паважанай сям'і, у якой вялікая гаспадарка. Раніцай моладзь скакала праз падпаленыя снапы сена, каб прагнаць паскуддзе.
У некаторых паселішчах на свята хадзілі калядоўшчыкі. Выканаўцаў калядных песень традыцыйна адорвалі пачастункамі.
Прыкметы гэтага свята былі звязаны як з надвор'ем, так і навагоднім сталом. Напрыклад, калі прыгатаваная святочная каша атрымлівалася пышнай, прыгожай і смачнай, значыць, чакаць трэба добрага года. Калі ж гаршчок у печы трэскаецца або каша выходзіла нясмачная — трэба чакаць дрэннага года.
Таксама лічылася, калі ў ноч вецер будзе дзьмуць з поўдня, то будучы год будзе шчасным і цёплым, калі ж з захаду — чакаць трэба багацця малака, а таксама рыбы, ну а калі з усходу, то ў годзе будзе добры ўраджай садавіны.
Аб ночы народ казаў: "Васільева ноч зорная — да ўраджая ягад". Калі ж надвор'е марознае, але сухое раніцай, то грыбоў у будучым годзе шмат чакаць не варта.
Тыя, хто народзіцца 14 студзеня 2018 года, для поспеху і багацця павінны насіць яшмавы камень. Таксама да вечара 13 студзеня неабходна прыбраць з дому святочную елку і раздаць усе даўгі, каб не быць даўжніком увесь 2018-ы год. І, вядома, неабходна памірыцца з усімі, з кім былі ў сварцы, і дараваць ўсім, на каго трымалі крыўду.
Паводле старажытных традыцый, на стале ў Васільеў вечар павінна была быць шчодрая куцця. Халвы, арэхаў, мёду і разынак не шкадавалі: чым шчадрэй будзе страва, тым насычаней і багацей новы год.
Акрамя таго, на стале абавязкова былі парася, певень або заяц. Усе тры гатункі мяса неслі ў сабе розны сэнс: свініна абяцала багацце, стравы з пеўня — свабоду, а з зайца — поспех ва ўсіх справах.
Немалаважным з'яўлялася і тое, што ўваходзіла ў начынне святочных пірагоў і, што самае галоўнае, варэнікаў на Стары Новы год. Напрыклад, грыбы ў начынні — да доўгага і шчаслівага жыцця, мяса — да дабрабыту, рыс — да багацця, капуста — да грошай, а кроп — да дужага здароўя.
За тыдзень да Старога Новага года нельга было прыбірацца ў новую вопратку, гэта можна зрабіць толькі ў само свята. У гэты дзень нельга казаць віншаванні з адмоўнай часціцай "не" — гэта можа спудзіць жаданне і ўдачу. Таксама нельга сустракаць гэтае свята выключна ў жаночай кампаніі — так можна наклікаць нешчаслівы год.
На святочным стале не павінна быць ракаў і іншых істот, якія адступаюць назад, таму што як можна ў Новы год перанесці былыя праблемы. Таксама ў гэты дзень строга забаронена прыбіраць, таму што можна вынесці поспех і шчасце з хаты.
Дзяўчыны ў ноч з 13 на 14 студзеня варажылі на розных прадметах. Васільеў вечар лічылі самым удалым для прадказанняў. Людзі верылі, што ўсё нагаданае і загаданае ў гэты час спраўджваецца. Аднак Праваслаўная царква не ўхваляе варажбы.
Каляды для нашых продкаў былі галоўным зімовым святам.
7 студзеня ў першы калядны дзень было прынята збірацца ўсёй сям'ёй за сталом, сытным і мясным, каб на працягу ўсяго года быць побач! А ўвечары людзі збіраліся кампаніямі і ішлі калядаваць, абавязкова аднаго з членаў групы апраналі казой.
Калядоўшчыкі хадзілі па дварах, спявалі песні, жадалі людзям дабра і здароўя, багатага ўраджаю. За гэта гаспадары дамоў шчодра абдорвалі калядоўшчыкаў рознымі смачнасцямі.
Каб абрад калядавання ў Лунінецкім раёне Беларусі не сышоў у мінулае і не згубіў свой сэнс, удзельнікі народнага фальклорнага калектыву «Лобчанка» з вёскі Лобча аднавілі і арганізавалі абрад «Каляда» з каляднымі песнямі на мясцовым дыялекце і атрыбутамі абраду: калядная зорка, ражаны, і вядома ж каза, дзед, цыганка. І ў гэтым годзе абрад вырашылі правесці 7 студзеня ў вёсцы Дубоўка, недалёка ад Лобчы.
Жыхары вёскі з задавальненнем і радасцю сустракалі калядоўшчыкаў, якія прыехалі на кані, і па меры сваіх магчымасцяў абдорвалі іх.
Надвор'е было самае каляднае: ішоў багаты снегапад, але калядоўшчыкаў гэта не спыняла: яны спявалі песні, танцавалі, варажылі і весяліліся.
Чытайце таксама:
Матыліцкая: сэнс многіх калядных абрадаў - гэта абарона ад злых духаў
У вёску Дубоўка разам са снегападам завіталі калядоўшчыкі.
Вёска сустракала калядоўшчыкаў, якія прыехалі на кані.
Трэба захаваць дзівосны момант: жыхары вёскі вітаюць калядоўшчыкаў.
Каляды для нашых продкаў былі галоўным зімовым святам.
Увечары 7 студзеня людзі збіраліся кампаніямі і ішлі калядаваць.
Наўкол снег і вільгаць. Чаму б не сагрэцца народным сродкам?
Калядоўшчыкі абавязкова аднаго з членаў групы апраналі казой.
Надвор'е было самае каляднае, быў моцны снегапад, але калядоўшчыкаў гэта не спыняла.
Удзельнікі народнага фальклорнага калектыву «Лобчанка» з вёскі Лобча.
Каб калядаванне ў Лунінецкім раёне Беларусі не сышло у мінулае і не згубла свой сэнс, аматары фальклору аднавілі і арганізавалі абрад «Каляда» з каляднымі песнямі.
Жыхары вёскі з задавальненнем і радасцю па меры сваіх магчымасцяў абдорвалі калядоўшчыкаў.
Каб лепей гралася и спявалася!
Калядоўшчыкі спявалі песні, танцавалі, варажылі, весяліліся і... збіралі пачастункі!
Гаспадары дамоў шчодра абдорвалі калядоўшчыкаў рознымі смачнасцямі.
Калядоўшчыкі хадзілі па дварах, спявалі песні, жадалі людзям дабра і здароўя, багатага ўраджаю.
Бывайце здаровы, жывіце багата!
Да новай сустрэчы, калядная зорка!
Каляда паехала... да наступнага года.
Якія падзеі адбыліся 17 студзеня і чым азнаменаваны гэты дзень у народным календары, чытайце ў спраўцы Sputnik.
Таксама сёння нарадзіліся адзін з заснавальнікаў ЗША Бенджамін Франклін, рускі тэатральны дзеяч Канстанцін Станіслаўскі, амерыканскі гангстэр Аль Капонэ і амерыканскі баксёр Мухамед Алі.
Сёння праваслаўныя вернікі шануюць памяць вялебнага Феактыста і пакутніка Зосіма, якога таксама называлі Пчаляром. У гэты дзень на стол абавязкова ставілі мёд, каб яго ураджай быў добрым.
У некаторых мясцінах на Феактыстаў дзень з вёсак "праганялі чорта": адзін з мужыкоў апранаўся ў кажух навыварат, і яго "білі" і "выганялі" ўсёй вёскай. Таксама палілі кастры і скакалі праз іх. Лічылася, што ў гэты дзень асаблівае раздолле нячыстай сіле.
17 студзеня лічылася прыдатным для варажбы. Дзяўчыны ўвечары выходзілі на вуліцу і глядзелі на неба. Калі Вялікая Мядзведзіца справа, жаданне спраўдзіцца.
Калі 17 студзеня неба яснае, яшчэ доўга будуць маразы.