Магічны куфар, пасаг і прыданае – маёмасць маладой

304

100

12:00 22.11.2016(абноўлена 09:40 28.11.2016)

Думаю, шмат хто са мной пагодзіцца, што самае таямнічае месца ў старой хаце – гарышча.

Ларыса Мятлеўская, Sputnik.

Здаецца, сваё я ведаю, як пяць пальцаў на далоні, і штогод усё адно знаходжу там нешта цікавае. Мусіць, з узростам каштоўнасці мяняюцца.

Куфар

Узлезці на гарышча можна па драбіне толькі з каморы — і адразу ўвапрэшся ў велізарны куфар. Ён там стаіць, мусіць, з тых часоў, як пабудавалі хату, а па дакументах гэта было ў 1937 годзе.

Цікава. У некаторых мясцінах начынне куфара называюць прыданым, а зямельны надзел, грошы, скаціну, якіх атрымала маладая ад бацькоў, завецца пасагам.

І хоць я часта бывала ў дзедавай хаце, добра разгледзець куфар змагла толькі ў сярэдзіне 90-х, калі памерла бабуля і бацькі, пайшоўшы на пенсію, у тыя цяжкія для многіх часы, паехалі з горада жыць на вёску ў яшчэ не астылую хату.

Куфар з в. Цераблічы Столінскага раёна

Не заглядала на гарышча раней таму, што ў камору без дазволу гаспадыні заглядаць было не прынята не толькі ў нашай сям'і. Але пра гэты звычай раскажу калі-небудзь пазней, а зараз гаворка пра куфар.

Ён такі вялікі, што кожны раз я думала, як яго здолелі зацягнуць на гарышча? Не менш за 6-8 дужых мужыкоў спатрэбілася б! От ужо недзе пагулялі пасля такой талакі!

"Яго коні каваныя, вязуць скрыні маляваныя"

Гэты куфар быў часткай пасагу маёй бабулі, якая час ад часу ўзгадвала сваю вясельную гісторыю.

Мае бабуля і дзед, маладыя Кастусь і Гэлька

Яе Косця, прыехаўшы на вяселле да сваякоў, пабачыў прыгажуню Гэльку, пасватаўся і атрымаў згоду. На тыя часы бабуля жыла далёка і дзеду давялося разам з памагатым ехаць па яе на кані ў далёкую вёску.

Куфар пагрузілі на воз, пасадзілі каля яго маладую і павезлі далёка ад бацькоўскай хаты. Каню было цяжка, бо скрыня не была пустой, і па дарозе дзед, звяртаючыся да сваяка, пажартаваў: "А што, Антось, мо, заедзем па дарозе ў карчму і прап'ём гэты куфар? Усё каню лягчэй будзе!"

Мужыкі парагаталі, а перапужаная маладзенькая Гэлька праплакала ўсю дарогу, думаючы, што зараз у яе адбяруць самае каштоўнае, чым надзяліў яе бацька.

Даўнейшае шлюбнае пасведчанне

Кубел, бандарны выраб, у якім хавалі адзенне, саматканае палатно, каштоўныя рэчы, пасаг маладой. Меў накрыўку. Яна заціскалася зверху засаўкай (цуркай), прасунутай праз вушкі; на адным канцы цуркі часам была проразь пад замок. У канцы 19 — пачатку 20 стагоддзя ў сялянскім побыце замест кубла ўсё часцей ужываліся куфры, а пазней — камоды і шафы.

Пасаг і прыданае

"Што сяляначкі пралі, што мяшчаначкі ткалі, белыя лебедзі на моры бялілі, а сястрыцы ў куфар залажылі".

Пасаг — маёмасць і грошы, што давалі бацькі маладой, калі яна выходзіла замуж.

З прыданага, в. Цераблічы Столінскага раёна

Былі такія часы, калі жаніх даваў выкуп за маладую яе бацькам, а з сабой маладая брала толькі свае асабістыя рэчы. Пазней, апроч гэтага, бацькі і родныя маладой пачалі даваць скаціну і лён. Больш заможныя бацькі ў якасці пасагу давалі зямельны надзел і грошы.

Пасаг з'яўляўся пажыццёвай уласнасцю нявесткі, і ў выпадку падзелу гаспадаркі паміж яе членамі яна магла забраць усё, што забрала пасагам у сям'ю. Ад памеру пасагу залежыла становішча маладой у новай сям'і.

Рыхтаваць пасаг пачыналі з самага маленства дзяўчыны, бо, акрамя шматлікіх дароў для сваякоў, у пасаг уваходзіла бялізна і верхняя вопратка для жаніха, адзенне для самой нявесты, пасцель, падушкі, коўдры, дзяружкі, дываны і іншыя рэчы, неабходныя ў гаспадарцы. Усе гэтыя рэчы вырабляліся рукамі маці і самой маладой. Па іх якасці і колькасці меркавалі аб працавітасці і майстэрстве дзяўчыны.

Крамніна ў пасаг

Пра лянівую няўмеху казалі: "Пра яе не варта і спамінаць; леная, як той конь, маўляў, што ўбіў, то ўехаў. А чыстата ў хазяйстві? Сьпіць пад лаўкаю, напрануўшыся караўкаю; ад такое жонкі няхай Бог крые і заступае не то нас, дай ворага нашаго!"

Маладая брала з сабой таксама прасніцу, верацёны, церніцу, качалку, трапалку, кросны, міску і дзве лыжкі. Бацькі стараліся даць нявесце па магчымасці карову і свінню. На вяселлі родзічы часта дарылі хатнюю птушку.

Карова ў пасаг

Пасаг менш заможнай нявесты складаўся з рэчаў, якія змяшчаліся ў кубле (куфары).

Кубел і кубелец

Кубельнікі

На вясельным возе куфар у дом маладой везлі кубельнікі (сват або брат маладой), якім наказвалі не згубіць "ні скрыні, ні пярыны, ні маладой гаспадыні".

Малады павінен быў выкупіць куфар.

"Скрыня сакоча. Чаго яна хоча? Паўтара залатога ад князя маладога".

Паясы на дарункі

Куфар падчас вяселля даводзілася выкупаць некалькі разоў: пры вынасе з каморы, па дарозе да хаты маладога; калі яго здымалі з воза.

Куфар, скрыня — драўляная ёмістасць, у якой хавалі тканіны, адзенне, бялізну і каштоўнасці; від рухомай мэблі. Вядомы з часоў позняга сярэднявечча як сховішча каштоўнай цэхавай маёмасці. Меў выгляд масіўнай нізкай драўлянай ці металічнай скрыні з плоскім вечкам, часта па-мастацку акаванай і забяспечанай унутранім замком складанай канструкцыі. У магнацкіх і мяшчанскіх інтэр'ерах куфры былі вялікія, драўляныя з акоўкай па кантах, пафарбаваныя ў чорны ці зялёны колер. Менавіта такі атрымала ў пасаг мая бабуля.

Рэшткі бабулінага пасагу

Цацкаванне і фляндроўка

Выраб куфра часта набываў характар промыслу. Рабілі іх пераважна з сасны і часта аздаблялі мастацкім роспісам. Малюнак наносілі ад рукі, часам з дапамогай трафарэтаў, якія рабілі з бульбы ці рэпы.

Нанясенне ўзору на афарбаваную паверхню называлася цацкаваннем. У 10-20-я гады на змену цацкаванню прыйшла фляндроўка, якая імітавала каштоўныя пароды дрэва. Пры гэтым спосабе аздаблення на паверхню выраба наносілі светлы слой фарбы, а калі ён высыхаў — яшчэ адзін, больш цёмны. Затым драўляным разным грабеньчыкам праводзілі палосы, якія высвечвалі такім чынам ніжні слой фарбы. Выраблялі куфры да 1950-х, пасля чаго іх вытворчасць практычна згасла, паколькі ў сучасным сялянскім побыце ён амаль страціў сваю былую ролю.

Паводле матываў дэкору традыцыйных куфраў сёння размалёўваюць маленькія сувенірныя куфэркі (Брэсцкая сувенірная фабрыка, Жлобінская фабрыка інкрустацыі і інш.)

Магічная функцыя куфра

пры цяжкіх родах у хаце адчынялі ўсе куфры. Меркавалі, што гэта аблегчыць стан парадзіхі;

пусты куфар у сне сведчыў пра набліжэнне чыёйсці смерці ў доме.

Наразе ўсё, спадзяюся, што вам было цікава.

Багацце з куфра

Шануйце нашы традыцыі, купляйце куфры і куфэрачкі — і няхай вам будзе што ў іх пакласці.

Да сустрэчы!

304

100

Тэги:

Нацыянальныя традыцыі, традыцыі, Ларыса Мятлеўская, Беларусь

Каментары

Правілы карыстання

Факт рэгістрацыі і аўтарызацыі карыстальніка на сайтах Sputnik пры дапамозе акаўнта ці акаўнтаў карыстальніка ў сацыяльных сетках пазначае згоду з дадзенымі правіламі.

Карыстальнік абавязваецца сваімі дзеяннямі не парушаць нацыянальнае і міжнароднае заканадаўства. Карыстальнік абавязваецца выказвацца паважліва ў адносінах да іншых удзельнікаў дыскусіі, чытачоў і асобаў, якія фігуруюць у матэрыялах.

Адміністрацыя мае права выдаліць каментары, зробленыя на мовах, якія адрозніваюцца ад мовы, на якой прадстаўлены асноўны змест матэрыялу.

Каментар карыстальніка будзе выдалены, калі ён:

прапагандуе нянавісць, дыскрымінацыю па расавай, этнічнай, рэлігійнай, полавай, сацыяльнай прыкмеце, ушчамляе правы меншасцяў;
парушае правы непаўналетніх, прычыняе ім шкоду ў любой форме, у тым лiку маральную;
змяшчае ідэі экстрэмісцкага і тэрарыстычнага характару, заклікае да іншых незаконных дзеянняў;
змяшчае абразы, пагрозы на адрас іншых карыстальнікаў, канкрэтных асоб або арганізацый, ганіць гонар і годнасць або падрывае іх дзелавую рэпутацыю;
змяшчае абразы або паведамленні, якія выказваюць непавагу на адрас Sputnik;
парушае недатыкальнасць прыватнага жыцця, распаўсюджвае персанальныя дадзеныя трэціх асоб без іх згоды, раскрывае таямніцу перапіскі;
утрымлівае апісанне або спасылкі на сцэны гвалту, жорсткага абыходжання з жывёламі;
змяшчае інфармацыю пра спосабы суіцыду, падахвочвае іх да самагубства;
пераследуе камерцыйныя мэты, утрымлівае неналежную рэкламу, незаконную палітычную рэкламу або спасылкі на іншыя сеткавыя рэсурсы, якія змяшчаюць такую інфармацыю;
прасоўвае прадукты ці паслугі трэціх асоб без адпаведнага на тое дазволу;
змяшчае абразлівыя выразы або нецэнзурную лексіку і яе вытворныя, а таксама намёкі на ўжыванне лексічных адзінак, якія падпадаюць пад гэтае вызначэнне;
змяшчае спам, рэкламуе распаўсюджванне спаму, сэрвісы масавай рассылкі паведамленняў і рэсурсы для заробку ў інтэрнэце;
рэкламуе ўжыванне наркатычных/псіхатропных прэпаратаў, змяшчае інфармацыю аб іх вырабе і ўжыванні;
утрымлівае спасылкі на вірусы і шкоднае праграмнае забеспячэнне;
з'яўляецца часткай акцыі, пры якой паступае вялікая колькасць каментароў з ідэнтычным або падобным зместам («флэшмоб»);
аўтар злоўжывае напісаннем вялікай колькасці малазмястоўных паведамленняў, ці сэнс тэксту цяжка альбо немагчыма ўлавіць («флуд»);
аўтар парушае сеткавы этыкет, праяўляючы формы агрэсіўных, здзеклівых і абразлівых паводзін («тролінг»);
аўтар праяўляе непавагу да мовы, напрыклад, тэкст напісаны цалкам або пераважна набраны загалоўнымі літарамі або не падзелены на сказы.

Адміністрацыя мае права без папярэдняга паведамлення карыстальніку заблакаваць яму доступ да старонкі або выдаліць яго акаунт у выпадку парушэння карыстальнікам правілаў каментавання або пры выяўленнi ў дзеяннях карыстальніка прыкмет такога парушэння.

/ Спадчына