Ларыса Мятлеўская, Sputnik.
Здаецца, сваё я ведаю, як пяць пальцаў на далоні, і штогод усё адно знаходжу там нешта цікавае. Мусіць, з узростам каштоўнасці мяняюцца.
Узлезці на гарышча можна па драбіне толькі з каморы — і адразу ўвапрэшся ў велізарны куфар. Ён там стаіць, мусіць, з тых часоў, як пабудавалі хату, а па дакументах гэта было ў 1937 годзе.
Цікава. У некаторых мясцінах начынне куфара называюць прыданым, а зямельны надзел, грошы, скаціну, якіх атрымала маладая ад бацькоў, завецца пасагам.
І хоць я часта бывала ў дзедавай хаце, добра разгледзець куфар змагла толькі ў сярэдзіне 90-х, калі памерла бабуля і бацькі, пайшоўшы на пенсію, у тыя цяжкія для многіх часы, паехалі з горада жыць на вёску ў яшчэ не астылую хату.
Не заглядала на гарышча раней таму, што ў камору без дазволу гаспадыні заглядаць было не прынята не толькі ў нашай сям'і. Але пра гэты звычай раскажу калі-небудзь пазней, а зараз гаворка пра куфар.
Ён такі вялікі, што кожны раз я думала, як яго здолелі зацягнуць на гарышча? Не менш за 6-8 дужых мужыкоў спатрэбілася б! От ужо недзе пагулялі пасля такой талакі!
Гэты куфар быў часткай пасагу маёй бабулі, якая час ад часу ўзгадвала сваю вясельную гісторыю.
Яе Косця, прыехаўшы на вяселле да сваякоў, пабачыў прыгажуню Гэльку, пасватаўся і атрымаў згоду. На тыя часы бабуля жыла далёка і дзеду давялося разам з памагатым ехаць па яе на кані ў далёкую вёску.
Куфар пагрузілі на воз, пасадзілі каля яго маладую і павезлі далёка ад бацькоўскай хаты. Каню было цяжка, бо скрыня не была пустой, і па дарозе дзед, звяртаючыся да сваяка, пажартаваў: "А што, Антось, мо, заедзем па дарозе ў карчму і прап'ём гэты куфар? Усё каню лягчэй будзе!"
Мужыкі парагаталі, а перапужаная маладзенькая Гэлька праплакала ўсю дарогу, думаючы, што зараз у яе адбяруць самае каштоўнае, чым надзяліў яе бацька.
Кубел, бандарны выраб, у якім хавалі адзенне, саматканае палатно, каштоўныя рэчы, пасаг маладой. Меў накрыўку. Яна заціскалася зверху засаўкай (цуркай), прасунутай праз вушкі; на адным канцы цуркі часам была проразь пад замок. У канцы 19 — пачатку 20 стагоддзя ў сялянскім побыце замест кубла ўсё часцей ужываліся куфры, а пазней — камоды і шафы.
"Што сяляначкі пралі, што мяшчаначкі ткалі, белыя лебедзі на моры бялілі, а сястрыцы ў куфар залажылі".
Пасаг — маёмасць і грошы, што давалі бацькі маладой, калі яна выходзіла замуж.
Былі такія часы, калі жаніх даваў выкуп за маладую яе бацькам, а з сабой маладая брала толькі свае асабістыя рэчы. Пазней, апроч гэтага, бацькі і родныя маладой пачалі даваць скаціну і лён. Больш заможныя бацькі ў якасці пасагу давалі зямельны надзел і грошы.
Пасаг з'яўляўся пажыццёвай уласнасцю нявесткі, і ў выпадку падзелу гаспадаркі паміж яе членамі яна магла забраць усё, што забрала пасагам у сям'ю. Ад памеру пасагу залежыла становішча маладой у новай сям'і.
Рыхтаваць пасаг пачыналі з самага маленства дзяўчыны, бо, акрамя шматлікіх дароў для сваякоў, у пасаг уваходзіла бялізна і верхняя вопратка для жаніха, адзенне для самой нявесты, пасцель, падушкі, коўдры, дзяружкі, дываны і іншыя рэчы, неабходныя ў гаспадарцы. Усе гэтыя рэчы вырабляліся рукамі маці і самой маладой. Па іх якасці і колькасці меркавалі аб працавітасці і майстэрстве дзяўчыны.
Пра лянівую няўмеху казалі: "Пра яе не варта і спамінаць; леная, як той конь, маўляў, што ўбіў, то ўехаў. А чыстата ў хазяйстві? Сьпіць пад лаўкаю, напрануўшыся караўкаю; ад такое жонкі няхай Бог крые і заступае не то нас, дай ворага нашаго!"
Маладая брала з сабой таксама прасніцу, верацёны, церніцу, качалку, трапалку, кросны, міску і дзве лыжкі. Бацькі стараліся даць нявесце па магчымасці карову і свінню. На вяселлі родзічы часта дарылі хатнюю птушку.
Пасаг менш заможнай нявесты складаўся з рэчаў, якія змяшчаліся ў кубле (куфары).
На вясельным возе куфар у дом маладой везлі кубельнікі (сват або брат маладой), якім наказвалі не згубіць "ні скрыні, ні пярыны, ні маладой гаспадыні".
Малады павінен быў выкупіць куфар.
"Скрыня сакоча. Чаго яна хоча? Паўтара залатога ад князя маладога".
Куфар падчас вяселля даводзілася выкупаць некалькі разоў: пры вынасе з каморы, па дарозе да хаты маладога; калі яго здымалі з воза.
Куфар, скрыня — драўляная ёмістасць, у якой хавалі тканіны, адзенне, бялізну і каштоўнасці; від рухомай мэблі. Вядомы з часоў позняга сярэднявечча як сховішча каштоўнай цэхавай маёмасці. Меў выгляд масіўнай нізкай драўлянай ці металічнай скрыні з плоскім вечкам, часта па-мастацку акаванай і забяспечанай унутранім замком складанай канструкцыі. У магнацкіх і мяшчанскіх інтэр'ерах куфры былі вялікія, драўляныя з акоўкай па кантах, пафарбаваныя ў чорны ці зялёны колер. Менавіта такі атрымала ў пасаг мая бабуля.
Выраб куфра часта набываў характар промыслу. Рабілі іх пераважна з сасны і часта аздаблялі мастацкім роспісам. Малюнак наносілі ад рукі, часам з дапамогай трафарэтаў, якія рабілі з бульбы ці рэпы.
Нанясенне ўзору на афарбаваную паверхню называлася цацкаваннем. У 10-20-я гады на змену цацкаванню прыйшла фляндроўка, якая імітавала каштоўныя пароды дрэва. Пры гэтым спосабе аздаблення на паверхню выраба наносілі светлы слой фарбы, а калі ён высыхаў — яшчэ адзін, больш цёмны. Затым драўляным разным грабеньчыкам праводзілі палосы, якія высвечвалі такім чынам ніжні слой фарбы. Выраблялі куфры да 1950-х, пасля чаго іх вытворчасць практычна згасла, паколькі ў сучасным сялянскім побыце ён амаль страціў сваю былую ролю.
Паводле матываў дэкору традыцыйных куфраў сёння размалёўваюць маленькія сувенірныя куфэркі (Брэсцкая сувенірная фабрыка, Жлобінская фабрыка інкрустацыі і інш.)
Наразе ўсё, спадзяюся, што вам было цікава.
Шануйце нашы традыцыі, купляйце куфры і куфэрачкі — і няхай вам будзе што ў іх пакласці.
Да сустрэчы!
Па вясковай вуліцы з чырвонай хусткай (трымаючы яе за чатыры рагі) ходзяць малыя дзеткі. Яны наведваюцца да самых старых бабуль. Падыходзячы да двара, яны гукаюць бабулю: "Баба Маня, выходзь жаваронкаў страчаць!" і пачынаюць спяваць песню "Жавароначкі прыляціце".
Ходзяць з хусткаю па колу. Бабуля кладзе ў хустку выпячаныя ёю птушачкі-жаваронкі.
Бабуля просіць снег патаптаць, каб хутчэй вясна прыйшла. Дзеткі скачуць і спяваюць:
А ці зіму з марозам?
Падораных бабулямі птушачак-жаваронкаў саджаюць на палачкі, якія нясуць падняўшы ў гару, па дарозе водзяць кругавыя карагоды услед за сонцам.
Дзеткі ідуць да наступнага двара па дарозе, спяваючы вяснянкі. Абыйшоўшы некалькі двароў, да скрыжавання дарог сходзяцца гурты дзетак, яны бяруцца за рукі, аб’ядноўваюцца ў карагод. У сярэдзіне становяцца дзеці з жаваронкамі. Дзяўчаты ідуць па ходу сонца, а дзеці супраць і падкідваюць жаваронкаў на палачках.
Потым дзеці ідуць да высокага месца, дзе складзены невялікі касцёр.
Дзеці разбіраюць жаваронкаў і садзяць іх на тонкія пруцікі, падымаюць у гару, утыкаюць палачкі вакол кастра са словамі: "Няхай нашы жавароначкі пагрэюцца, каб хутчэй вясна прыйшла".
Затым кожны гурт па чарзе спявае сваю вяснянку, пасля разбіраюць птушачак і з'ядаюць кожны сваю.
Потым ідуць кідаць тварог на бярозу, няхай птушкі прыляцяць, паядуць і на крыльцах вясну прынясуць. Усе запяваюць: "Вол бушуе, вясну чуе", закідаюць тварог на бярозу так, каб ён каціўся па ствале. Потым дзяўчаты развітваюцца з зімовым прадзівам, пад песню "Ой, вясна, ой, вясна, да чужые людзі ткуць кросна" яны падыходзяць да жанчыны з пасмай кудзелі, і высмыкваюць ад яе па кавалку, далей бягуць да бліжэйшых дрэў і чапляюць кудзелю на галінкі, прыгаворваючы "каб болей пальчыкі не калола, каб болей вечарочкі не караціла".Затым усе ўдзельнікі павязалі рознакаляровыя стужачкі на галіны дрэў для выканання жаданняў і ў дар прыродзе, каб тая стала дабрэй і адарыла добрым ураджаем! Канчаецца свята народнымі танцамі з салодкім сталом.
Глядзіце таксама:
Абрад прайшоў у вёсцы Забалаць Любанскага раёна.
Удзельнікамі свята сталі дзіцячыя калектывы «Верабейкі» з Любані і “Нашчадкі” з Забалацця.
Пачынаецца абрад з таго, што па вясковай вуліцы з чырвонай хусткай (трымаючы яе за чатыры рагі) ходзяць малыя дзеткі.
Малыя дзеткі наведваюцца да самых старых бабуль.
Ад аднаго двара да другога дзеткі ідуць, спяваючы вяснянкі.
Абыйшоўшы некалькі двароў, да скрыжавання дарог сходзяцца гурты дзетак, яны бяруцца за рукі, аб’ядноўваюцца ў карагод.
Дзяўчаты чапляюць кудзелю на галінкі, прыгаворваючы “каб болей пальчыкі не калола, каб болей вечарочкі не караціла”.
Усе ўдзельнікі павязваюць рознакаляровыя стужачкі на галіны дрэў для выканання жаданняў і ў дар прыродзе.
Жаваронкаў дзеці садзяць на тонкія пруцікі і ходзяць вакол кастра са словамі: “Няхай нашы жавароначкі пагрэюцца, каб хутчэй вясна прыйшла”.
Дзеці разбіраюць тварог, дзякуючы якому будуць заклікаць вясну.
Тварог кідаюць на бярозу, каб птушкі прыляцелі, паелі і на крыльцах вясну прынеслі.
Пасля свята дзеці разбіраюць птушачак і з'ядаюць кожны сваю.
Пасля песень і карагода можна і птушачкай пачаставацца.
Дзеці з задавальненнем водзяць карагоды і спяваюць.
Дзеці ўздымаюць палачкі са словамі: “Няхай нашы жавароначкі пагрэюцца, каб хутчэй вясна прыйшла”.
Дзеці штогод з нецярпеннем чакюць абраду гукання вясны "Жаваронкі".
Дзяўчаты развітваюцца з зімовым прадзівам, пад песню “Ой, вясна, ой, вясна, да чужые людзі ткуць кросна".
Рознакаляровыя стужачкі на галінках дрэў - дар прыродзе, каб тая стала дабрэй і адарыла добрым ураджаем!
У цыкле веснавых свят беларускага народнага календара асаблівае месца займае Дабравешчанне. 7 красавіка - Трэцяя сустрэча вясны. Дабравешчанне - старажытнае веснавое свята, яно лічылася вялікім - святам прылёту бусла, ластаўкі.
Весела было! Жыхары вёскі і госці выйшлі на высокае месца, расклалі вогнішча, спявалі песні, вадзілі карагоды.
Усе ўпрыгожвалі папяровымі вясновымі птушачкамі дрэвы. Потым па народнай традыцыі птушак выпускалі на волю па-сучаснаму - птушачкі былі прывязаны да паветраных шарыкаў!
Значнае месца ў забавах дзяцей і моладзі займала гушканне на калыханцы або на арэлях.
На Дабравешчанне, яшчэ зранку маладыя хлопцы, знаходзілі галоўны атрыбут свята - "вужышча" - гэта доўгая вяроўка з канаплі ці лейцы. Потым трэба было знайсці месца, дзе будзе гэта свята адбывацца. Так, як у той час усе жылі на хутарах, месца адводзілася у лесе, альбо у каго небудзь на двары, дзе знаходзілася азярода (прыспасабленне для сушкі сена). Азярода была як мага добрым прыстасаваннем, каб зачапіць калыханку ці арэлі. На свята зыходзіліся з усёй акругі, старыя і маладыя.
Першымі закалыхвалі самых смелых, каб можна было ўпэўніцца ў добрым мацаванні калыханкі, затым - усiх, хто прысутнічаў. Абавязкова павінны закалыхацца дзеці, каб былі ўвесь год дужыя і здаровыя. Па павер'і, хто ў гэта свята закалыхаецца, той будзе здаровы цэлы год.
І традыцыя была такой - чым вышэй цябе разгойдваюць, чым больш ты баішся, тым лепш. Калі "закалыхацца" на арэлях ў гэты дзень, то цэлы год не будзе хвароб.
А калі хацелі выйсці замуж (ажаніцца), дык таксама трэба было "закалыхацца" на арэлях і гучна крычаць імя каханага. І разгойдвалі да таго часу, пакуль дзяўчаты і юнакі не прызнаюцца, каго яны любяць.
Потым былі народныя песні, агульны стол… з гарачай юшкай, мясцовымі блінамі з печы і сапраўдным збожжавым "бярозавым сокам"!
Чытайце таксама:
Старадаўні абрад "Закалыхванне" у вёсцы Гаўрыльчыцы Салігорскага раёна Беларусі святкуюць з спрадвечных часоў на Дабравешчанне.
7 красавіка - Трэцяя сустрэча вясны. Благавешчанне - старажытнае веснавое свята
Яно лічылася вялікім - святам прылёту бусла, ластаўкі.
Весела было! Жыхары вёскі і госці знайшлі высокае месца...
...на свята прыйшлі людзі з усёй акругі - старыя і маладыя...
...расклалі спякотнае вогнішча...
...спявалі народныя песні...
...вадзілі сонечныя карагоды, бо карагод - здаўна сімвал сонца!
Усе ўпрыгожвалі папяровымі вясновымі птушачкамі дрэвы.
Потым па народнай традыцыі птушак выпускалі на волю па-сучаснаму - птушачкі былі прывязаны да паветраных шарыкаў!
Значнае месца ў забавах дзяцей і моладзі займала гушканне на калыханцы або на арэлях.
Першымі закалыхвалі самых смелых, каб можна было ўпэўніцца ў добрым мацаванні калыханкі, затым - усiх, хто прысутнічаў. Абавязкова павінны закалыхацца дзеці, каб былі ўвесь год дужыя і здаровыя. Па павер'і, хто ў гэта свята закалыхаецца, той будзе здаровы цэлы год.
А калі хацелі выйсці замуж (ажаніцца), дык таксама трэба было "закалыхацца" на арэлях і гучна крычаць імя каханага. І разгойдвалі да таго часу, пакуль дзяўчаты і юнакі не прызнаюцца, каго яны любяць.
Але якое ж свята без пачастункаў!?
Удзельнікі свята падрыхтавалі багаты агульны стол...
...з гарачай юшкай, мясцовымі блінамі з печы і сапраўдным збожжавым "бярозавым сокам"!
МІНСК, 14 кра – Sputnik. Пракурор Гродна абвясціў афіцыйнае папярэджанне актывісту незарэгістраванага ў Беларусі Саюза палякаў Анджэю Пісальніку, паведаміла прэс-служба ведамства.
У Генпракуратуры падкрэслілі, што Пісальнік у эфіры польскіх радыёстанцый Radio 24 і Radio 4 у пачатку красавіка бягучага года выказаўся з мэтай выклікаць у жыхароў краіны нацыянальную варожасць і розніцу на моўнай глебе. А таксама - сфарміраваць у грамадскасці непрыязнасць і недавер да прадстаўнікоў органаў дзяржаўнай улады Беларусі і распаўсюдзіць ілжывую інфармацыю аб іх дзейнасці.
У прыватнасці, актывіст сказаў, што СМІ Беларусі пачалі шырокамаштабную прапаганду супраць Польшчы. Паводле яго слоў, гэта робіцца для таго, каб "стварыць вобраз палякаў як людзей другой катэгорыі". У прыватнасці, ачарніць палякаў і сфарміраваць у грамадстве меркаванне, быццам бы яны ворагі народа, "як было ў сталінскія часы".
Пісальнік падкрэсліў, што сілавікі таксама збіраюць інфармацыю пра вучняў, якія вучацца ў грамадскіх школах, каб запалохаць іх і настаўнікаў. На яго думку, беларускія ўлады збіраюцца дыскрэдытаваць польскую мову, каб жыхары Беларусі адмовіліся ад яго вывучэння, а таксама гісторыі Польшчы і польскасці ў цэлым.
"Дадзеныя выказванні ў сродках масавай інфармацыі заведама беспадстаўныя і відавочна накіраваны на распальванне міжнацыянальнай варожасці", - заявілі ў Генпракуратуры.
Публічнае выступленне Пісальніка супярэчыць патрабаванням заканадаўства рэспублікі аб нацыянальных меншасцях і аб супрацьдзеянні экстрэмізму. Пракурор Гродна абвясціў яму папярэджанне аб недапушчальнасці паўторнага парушэння закона.
Чытайце таксама: