Зюзя на дварэ - куцця на стале

© Sputnik / Ларыса МятлеўскаяЗіма ў садзе
Зіма ў садзе - Sputnik Беларусь
Падпісацца
Праваслаўныя хрысціяне святкуюць пярэдадзень Раства Хрыстова або Вялікую куццю.
Ларыса Мятлеўская, Sputnik. Колькі сябе памятаю, лёгкаму марозцу заўсёды радаваліся! Снег іскрыцца на сонцы, радасна рыпіць пад нагамі і неяк асабліва лёгка дыхаецца. Вось калі самы час у лес выпраўляцца: ці то селяніну па дровы, ці то проста на лыжах пакатацца. Людзі кажуць, што мароз усялякую хваробу нішчыць, выпякае. Ну, то і добра, але ж надвор'е ў студзені часам непрадказальнае. Дзённая тэмпература паветра  звычайна 3…7 градусаў марозу, але, здараецца, паніжаецца і да 40!
І не дзіва, бог зімы Зюзя не спіць у шапку і спраўна выконвае свае абавязкі, асабліва на Каляды. Так што апранайцеся цяплей, каб не зюзіць на вуліцы, як пойдзеце калядаваць.

Засталося толькі падаіць казу

Калісці ў вёсцы Альшаны, што на Віленшчыне  казалі, што калі да Каляд застаецца два ці тры дні, то яны ўжо «на печы». Мелася на ўвазе, што ў цёплым месцы ўжо стаіць кадка з цестам, з якога хутка напякуць абваранкаў, хвархуляк ды іншую смачную выпечку, каб адорваць ёю калядоўшчыкаў. У гэты час гаспадыні акрамя шматлікіх гаспадарчых клопатаў думаюць пра меню да святочнага стала.
Першая (посная, бедная, вялікая, марожаная) куцця — сямейная перадкалядная вячэра. Гаспадыня гатуе посныя стравы і ячную кашу (куццю), якую запраўляе алеем або мёдам. Лічылася: якая куцця, такі будзе і ўраджай; які дзень (надвор'е) — такі будзе і год. Не сварыліся і нічога не майстравалі.
У народзе казалі: "Калядкі — добрыя святкі: наеўся, напіўся ды й на палаткі"!
Памятаю як бабуля, дастаўшы з печы гаршчок з куццёй, ставіла яго да вечара на покуць, падклаўшы сена. Так было заўсёды, пакуль жылі дзяды, так сталася і пазней, калі ў 90-я бацькі з гораду паехалі жыць на вёску і завялі гаспадарку. Калядны вечар мы заўсёды стараліся правесці разам. 
Бурачкi вараныя - Sputnik Беларусь
Хутка Каляды: рыхтуем посны стол па народных рэцэптах
Адзін з іх запамятаўся асабліва. Калі ў хаце ўсё было прыгатавана да сустрэчы Раства, заставалася толькі падаіць казу. Узяўшы даёнку, матуля, я і мой маленькі сын адправіліся ў хлеў. Пакуль бабуля спраўлялася мы, забурыўшыся ў духмянае сена, слухалі, як цыркаюць у вядзерца струменьчыкі малака, а каза апетытна хрумкае сена. Тады чамусці падумалася, што малеча Хрыстос, лежачы ў яслях, чуў тое самае. Глыбокі спакой і светлая радасць апанавалі душу: "Хрыстос нарадзіўся! Пан Бог аб'явіўся"!

Куццю гатуе адна жанчына

Да прыгатавання гэтай абрадавай кашы заўсёды ставіліся вельмі сур'ёзна. Гаспадыні стараліся прытрымвацца пэўнага парадку. Так напрыклад:
гатаваць калядную куццю ад пачатка да канца павінен нехта адзін — ці гаспадыня, ці іншая жанчына па яе даручэнні. Яна сама павінна перабраць зярняткі, вымыць іх, зварыць, астудзіць і падаць на стол. Тады на наступны год захаваецца сямейная  і гаспадарчая еднасць;
 Спадзяюся, што вы зразумелі, што куццёй называецца не толькі абрадавая каша, але і сама перадкалядная вячэра. Мы з вамі таксама ад пачатку Піліпаўкі рыхтаваліся да гэтага вялікага свята, гатуючы смачныя посныя стравы беларускай кухні.
Бурачкі посныя са смажанай рыбай, квас на капусным расоле, піва, грэтае з грэнкамі, кісялі і іншыя посныя стравы будуць дарэчы на святочным стале. Паколькі есці мясныя стравы можна будзе толькі з 7 студзеня, прапаную разнастаіць стол рыбнымі стравамі. Пасмажыўшы любую нятлустую рыбу (напрыклад аргенціну) прыгатуйце соус да яе па наступным старажытным рэцэпце. Не пашкадуеце!

 Соус да нятлустай рыбы

  •  1 шклянка алею
  • 1ст лыжка гарчыцы
  • 1лімон
  • 1-2 чайныя лыжкі цукру
  • крыху солі
  • рыбны булён для развядзення
  • жменька бульбы, морквы і свежага гарошку.
Алей, пшанічную муку, гарчыцу расцерці да белай пены і ўліць столькі рыбнага булёну, каб маса была рэдкая. Перамяшаць. Уліць сок з 1 лімона, дадаць на смак соль і цукар, паставіць на агонь і моцна нагрэць, памешваючы і сочачы, каб соус не закіпеў. Перад падачай дадаць у соус звараныя ў падсоленай вадзе гарошак і нарэзаныя невялікімі кавалачкамі бульбу і моркву.
Заўвага. Калі я ўзялася гатаваць гэты цудоўны соус, то аказалася, што ў хаце няма гатовай гарчыцы. Але ў мяне заўсёды прыпасена яе насенне. Калі яго крыху пацерці і дадаць у соус, то будзе таксама вельмі добра.
Самы час клікаць на вячэру Мароза, як гэта рабілі нашы продкі, каб залагодзіць яго. Перад апошняй страваю гаспадар, звяртаючыся да вакна прамаўляў: "Мароз, Мароз, хадзі куццю есці, а калі не хочаш, то ўжо не йдзі ніколі".
 
Пасля вячэры за сталом варажылі, выцягваючы з-пад абруса сцябліны папярэдне пакладзенага сена. Доўгая сцяблінка нібыта паказвала на ўдалы год. Густыя зоркі на небе сведчылі пра добры ўраджай грыбоў. А гэтым часам хрысціяне каталікі святкавалі Трох Каралёў. У добрым настроі ўсе клаліся спаць, чакаючы наступнага дня, калі, магчыма, у хату прыйдуць калядоўшчыкі.
Са святам вас, даражэнькія!
Стужка навiн
0