Ларыса Мятлеўская, Sputnik.

Вось ужо амаль тыдзень цягнуцца Каляды. Нават не цягнуцца, а пралятаюць, бо кожны дзень і асабліва ўвечары да гаспадароў хто-небудзь ды прыходзіць у госці. Калядуюць усе хто можа.

Зранку прыходзяць дзеці, а ўвечары — моладзь. Адзін толькі і паратунак — збегчы ў госці ці то да суседзяў, ці то да сваякоў. А то ж, калі частаваць кожнага калядоўшчыка, дык ніякіх прыпасаў не хопіць.

© Sputnik Ларыса Мятлеўская

Смажаныя піражкі

Але ж нарэшце набліжаецца час святкавання другой, багатай куцці, альбо шчодрага вечара. У народзе гэты дзень яшчэ называлі Шчадрацом.

Раніцай, добра пад'еўшы крупніку, не елі на працягу дня больш нічога, чакаючы першай зоркі, калі ўжо можна будзе выпіць чарачку і добра пад'есці ўсялякай скаромнай смакаты. Мужчыны займаліся гаспадарчымі справамі; акрамя звыклага кармлення і паення жывёлы рыхтавалі корм назаўтра, а галоўнае, наводзілі паўсюдна парадкі.

Якое безладдзе ў гаспадарцы на Васілля, такое будзе ўвесь год, і нічога не зробіш, як ні старайся.

Гаспадыня з гэтай мэтай таксама прыбіралася ў каморы і ў хаце: шаравала стол, лавы і рознае драўлянае начынне, крэйдаю бяліла печ.

© Sputnik Ларыса Мятлеўская

Гаспадыня прыбрала ў хаце

Парада. Калі ў вас ёсць хаця б драўляныя лыжкі, то абавязкова пачысціце іх, а жалезныя мы разам з вамі чысцілі на "жалезным тыдні" ўвосені.

Без парсюка й Каляды не Каляды!

У народзе існавала перакананне, што трэба абавязкова перад Калядамі закалоць кормнага падсвінка, каб Каляда не гневалася і спрыяла добраму ўраджаю і прыплоду скаціны.

Не ведаю як вам, а мне дык добра вядомы такі малюнак. Яшчэ з самага ранку і амаль да вечара пылае ў печы. Там у вялікім чыгуне варацца каўбасы, сала ды мяса. У асобных гаршчках і гаршчочках розных памераў варыцца куцця і бульба, крупнік або капуста, халадзец.

© Sputnik Ларыса Мятлеўская

Будзем гатаваць у печы халадзец

Сала, свежыя каўбасы, кравянка, сальцісон перад Калядамі ёсць у кожнай гаспадыні, якая з восені корміць свінку або парсючка менавіта да гэтага свята. У гэтым выпадку ёсць усё патрэбнае, каб зварыць халадзец. У нас яшчэ ёсць крыху часу, і я прапаную схадзіць на кірмаш, купіць кавалак свіной галавы (галавізну), вушы, хвасты, свіныя ножкі і прыгатаваць гэту смачную і любімую многімі беларусамі страву. Вось вам рэцэпт з Гарадзеншчыны.

Халадзец, або квашаніна

• 3 свіныя ножкі

• 500 г галавізны

• 200 г поснага мяса (можна ялавічыны)

• 2 морквы

• 2 цыбуліны

• лаўровы ліст

• 5 гарошын духмянага перцу

• некалькі зубкоў часнаку

• 1 яйка

• соль

Ножкі і галавізну добра выскрэбсці і вымыць, тое ж тычыцца вушэй і хвастоў, калі вы іх будзеце варыць. Падрыхтаванае такім чынам мяса пакласці ў халодную ваду на 3 гадзіны, потым перакласці ў рондаль і заліць халоднай вадой, давесці да кіпення і даць пакіпець 5 хвілін, ваду зліць, ножкі і мяса прамыць, зноў заліць халоднай вадой і варыць на малым агні 4-5 гадзін, пакуль мяса не будзе само адвальвацца ад костак.

© Sputnik Ларыса Мятлеўская

З гэтага будзе халадзец

Цыбулю можна не чысціць, а толькі памыць. Так яна не разваліцца ў булёне і надасць яму яшчэ і прывабны залацісты колер. Але, калі хочаце, то можна і пачысціць разам з морквай.

За гадзіну да канца варкі трэба булён пасаліць, укласці цыбулю, моркву, спецыі.

З гатовага булёну выняць мясное і абабраць косткі ад мяса. Мяса дробна нарэзаць.

Адвар працадзіць, зноў закіпяціць і ўбіць туды сырое яйка, хвілін пяць паварыць і зноў працадзіць.

© Sputnik Ларыса Мятлеўская

На год - сто прыгод! Першы дзень Каляд

Апаласнуць формы халоднай вадой, дробна накрышыць туды часнок, пакласці лісцік зялёнай пятрушкі, мяса і заліць адварам. Усё, можна несці на балкон, або ў сенцы. (Абы там толькі ката не было, які таксама будзе не супраць паласавацца смачным). Няхай халадзец застывае. Як застыне, то перад тым як падаць на стол з хрэнам, трэба зняць зверху тлушч гарачай лыжкай. Пасля халадзец акуратна дастаюць з формы і пераварочваюць на талерку, а можна і не даставаць яго з формы, а нарэзаць на кавалкі і прапанаваць адразу ўсім жадаючым.

Меню святочнай вячэры практычна паўтарае меню абедаў першых святочных дзён і, акрамя асабліва смачных мясных страў, туды дадаюць бліны з грачанай мукі, клёцкі, піражкі і іншую выпечку. І абавязкова варыцца куцця з ячных або пшанічных круп, якую запраўляюць пасмажанымі з цыбуляй кавалачкамі сала.

Вячэру гэтую, хоць яна і завецца куцця, спажываюць не ў такім сур'ёзным настроі, як напярэдадні Раства Хрыстова. Вясёламу настрою спрыяе і выпітая гарэлка, за якой адмыслова ехалі ў бровар, дзе набывалі звычайна адразу вядро, бо поўвядра не прадавалі.

© Sputnik Альфрэд Мікус

Як пад Лепелем Цярэшку жанілі - унікальны абрад на Каляды

15

Калі б мы жылі ў тыя часы, то падслухалі  б такую гаворку паміж мужам і жонкай, запісаную Чаславам Пяткевічам у пачатку мінулага стагоддзя ў Рэчыцкім Палессі:

—  А што ты думаеш —  за гарэлку на багатую куццю да на Васілёў дзень?—  пытае жонка ў мужа напярэдадні Новага года.

— Ляндар (карчмар) абяцаўся заўтра прывезці цэлую бочку.

— Няхай ён сам п'е свае памыі! Хіба ты забыў, што на Новы год трэба, каб усё добрае, то ўвесь год будзе ўсё добра, а такі ж дась Бог Вялікдзень, прыйдзе наш гадавы хвэст, дак хіба ж можна піць чорт знае што?

— Дак што ж мы зробім? Мне ехаць ні..

— Ігнат Хведараў паедзе ў падвал, дак і нам прывезе.

© Sputnik Сергей Лескеть

Буклей або зорка з "конікамі" - унікальная традыцыя Багданаўкі

— Дак жэ грошай немашэка, а ў лендара можна ўзяць напавер.

— Ты ж казаў, што ў цебе е на поўвядра.

— Поўвядра ў падвале не даюць, а трэба браць цэлае вядро.

— Ну, дак не твой клопат! Давай колькі есьцека, а рэшту я знайду; ляндарскую каламутку пій сабе ў карчме, а ў хату мне не прынось!

— На, на грошы да й адчапіся ад мяне.

Як тут не ўзгадаць старадаўнюю прымаўку: "На тое Бог даў Каляды, каб людзі весяліліся".

Пасля святочнай вячэры пераважна моладзь ішла на вуліцу шчадраваць.

Ой мы шчадравалі, у вакно заглядалі,

а што ж бабка напякла, прынясі нам да вакна.

Ямінь, ямінь, яміна, весяліся дружына Хрыстовая!

© Sputnik Ларыса Мятлеўская

Каза на падлозе

Паўсюдна чулася музыка і спевы, накалядаваўшы, хлопцы і дзяўчаты збіраліся ў хаце, дзе падчас Піліпаўкі адбываліся попрадкі і вячоркі, наладжвалі танцы, спраўлялі вячэру ў складчыну, гулялі ў гульні, лушчылі арэхі і гарбузікі.

© Sputnik Сергей Лескеть

Традыцыі святкавання Раства на Беларусі

Міжволі думаецца, што нічога ў нашым свеце і не памянялася, хоць і мінула больш за стагоддзе. І цяпер гаспадары напярэдадні святкаванняў Новага года робяць усё тое, што і даўней. Бадай што толькі вядра гарэлкі ў бровары ніхто не купляе. А "ігрышчы" моладзі ў хаце — чым не вечарынка ў клубе? Галоўнае, застаўся добры настрой, з якім усе сустракаюць свята. Як тут не ўзгадаць залатыя словы, якія наш мудры народ казаў:

"Ці праўда, ці не, а людзі і цяпер робяць так, як рабілі дзяды, бо ведамо, дзяды як-небудзь перажылі свой век, а мы яшчэ не вядомо ці перажывём, ці Бог веку ўкароціць".

Шануймо сваё, даражэнькія, і каб Бог даў кожнаму шчасце, здароўе і розум у Новым годзе! Да сустрэчы!

Паласатыя драпежнікі могуць не толькі рыкаць, яны здольныя яшчэ і да "спеваў". Гэта даказвае тыгр Шэрхан. На кадрах можна ўбачыць, як тыгр, ходзячы па вальеры або знаходзячыся на ўзвышшы, якое, мусіць, лічыць сваёю сцэнай, бярэ высокія ноты.

"З самага нараджэння ён такім чынам прыцягвае ўвагу шматдзетнай мамы. Спецыяльна сыходзіў у далёкі кут, калі яна была занятая іншымі дзецьмі, і крычаў, пакуль яна не кіне ўсё і не прыйдзе да яго", - распавялі супрацоўнікі заапарка на старонцы ў сацыяльнай сетцы.

Рэпертуар узыходзячай зоркі Барнаульскага заапарка пакуль невялікі, аднак у яго арсенале ўжо ёсць некалькі хітоў, якія нагадалі некаторыя кампазіцыі ў выкананні расійскага спевака Вітаса. Іншыя прыхільнікі творчасці Шэрхана выказалі здагадку, што тыгр прастудзіўся, аднак супрацоўнікі заапарка запэўнілі, што са здароўем у драпежніка ўсё ў парадку.

Глядзіце таксама:

• Сто дзён да прызыву: як растуць і з кім гуляюць шчанюкі кіналагічнага цэнтра - відэа
• Выміраючае хобі: як мінчанін трымае галубятню - відэа
• Каралеўскі парад пінгвінаў: хвіліна замілавання вам гарантавана