Беражы вяночак замалада: як у Беларусі замуж выдавалі
(абноўлена 10:41 26.08.2020)
У разгар вясельнага сезона Sputnik высвятліў, як адмовіць неўпадабанаму жаніху пры дапамозе кабачка і калі на вяселлі цешчу маглі запрэгчы ў хамут.У ранейшыя часы вясельная ліхаманка ў Беларусі традыцыйна прыпадала на вясну, калі палявыя працы яшчэ не пачаліся, і восень - калі ўжо скончыліся. Пра тое, калі выходзіць замуж лічылася "не рана" і аб залогу сямейнага шчасця карэспандэнт Sputnik Анастасія Ваўчок паразмаўляла з Алёнай Паўлавай, малодшым навуковым супрацоўнікам Інстытута мастацтвазнаўства, этнаграфіі і фальклору імя Кандрата Крапівы.
Дзяўчына саспела
Яшчэ нейкія паўстагоддзя таму дзяўчаты выходзілі замуж досыць рана: да некаторых сваты прыязджалі, ледзь яны паспявалі скончыць школу. Па словах Алёны Паўлавай, у Беларусі не было прынята прымушаць да шлюбу, аднак нельга сказаць, што дзяўчыны карысталіся ў гэтым пытанні поўнай свабодай выбару.
Пра вяселле дамаўляліся бацькі жаніха і нявесты, і здаралася нават, што тыя ледзь ведалі адзін аднаго да вяселля, а то і не бачылі зусім.
З'яўленне сватоў часам аказвалася для дзяўчыны поўнай нечаканасцю - і не заўсёды прыемнай.
"Іна Сяргееўна з Кобрына распавядала, што, калі да яе прыязджалі сваты, яна спалохалася, забілася паміж печчу і сцяной і захрасла там. А потым, калі яе пачалі клікаць, спалохалася, што жаніх застане яе ў такім выглядзе, і са страху вылезла адтуль", - распавядае этнограф.
Калі дзяўчына зусім не хацела выходзіць замуж, існаваў верны спосаб адказаць адмовай, нават не кажучы ні слова. У такім выпадку нявеста выкотвала сватам, а часам і самому жаніху гарбуз. Праўда, не абыходзілася і без пацешных неспадзяванак.
©
Sputnik Альфрэд Мікус
Жаніх з дружынай едуць па нявесту
"Таццяна Сяргееўна з Петрыкава замест гарбуза выкаціла кабачок - не было гарбуза. Праўда, жаніх апынуўся вельмі настойлівы і ўсё ж узяў яе ў жонкі. Жылі яны шчасліва, так што Таццяна ўсім раіць выкочваць кабачкі", - смяецца Алёна і дадае, што, па словах Таццяны, настойлівы хлопец апынуўся добрым мужам і бацькам, але сёе-тое ў ім заўсёды нагадвала ёй гэты кабачок.
Галоўны сімвал цнатлівасці
Дзяўчаты заўсёды звязвалі з шлюбам нямала страхаў: справа ў тым, што пачуць, што адбываецца пад покрывам першай шлюбнай ночы, большасць з іх маглі хіба што намёкам, ад сясцёр або старэйшых сябровак. Жанчыны перасцерагалі сваіх дачок ад блізкіх зносін са знаёмымі хлопцамі - гэта з'яўлялася і адным з папулярных матываў народных песень.
Вянок здаўна лічыўся сімвалам дзявоцтва, цнатлівасці. На вяселлі вянок здымалі, дзяўчыне распляталі касу і павязвалі хустку, што сімвалізавала яе пераход у статус замужняй жанчыны.
©
Sputnik Альфрэд Мікус
Вясельны вянок плялі напярэдадні, на дзявочы вечар
Вясельны вянок плялі напярэдадні, на дзявочы вечар - альбо ў лазні, альбо ў доме нявесты, абавязкова з песнямі, звычайна сумнымі. Лічылася добрай прыметай, калі нявеста перад вяселлем будзе шмат плакаць.
"Ульяна Ігараўна з Лідскага раёна распавядала, што, калі яе прыбіралі, яна рыдала наўзрыд, таму што вяселле было вельмі беднае, яна выходзіла замуж у сукенцы з фіранкі. А жыла добра, таму плакаць трэба", - прыводзіць прыклад Алёна.
У некаторых месцах вянок рабілі з жывых кветак, але часцей плялі з падручных матэрыялаў: стужак, абрыўкаў тканіны, паперы. На дрот нанізвалі кветкі рознага колеру.
"Калі нявеста выходзіла ў вянку цалкам з белых кветак, гэта сімвалізавала, што яна сірата", - удакладняе этнограф.
Традыцыя апранаць на вяселле вэлюм прыйшла на нашы землі з захаду. На Віцебшчыне нявесты спачатку апраналі вэлюм і на яго - вяночак, а ў некаторых месцах, па словах Алёны, распавядаюць, што выходзілі замуж толькі ў вэлюме і ніякіх вяночкаў не рабілі.
На вяселлі жаніх "выкупляў" вяночак - часам грашыма, часам выконваючы якія-небудзь заданні. У нашы дні традыцыя плаціць за вянок захавалася ў заходняй Украіне.
©
Sputnik Альфрэд Мікус
На вяселлі вянок здымалі, дзяўчыне распляталі касу і павязвалі хустку
"Пасля вяселля дзеянне вянка працягвалася. Яго захоўвалі, маглі яго часткі зашываць у падушку да немаўлят, каб зберагчы ад сурокаў. Калі сын сыходзіў у войска, яму мама таксама ўшывала частку вяночка як абярэг. Ім часта ўпрыгожвалі чырвоны кут. Калі ў хаце было шмат дачок, і адна з іх выйшла замуж, перад царкоўным святам маці брала вянок, і кожная з дачок павінна была памыць твар праз яго", - распавядае Алёна.
У прынцыпе ніхто ж не праверыць
Каб "праверыць" нявіннасць дзяўчыны, на вяселлі існаваў яшчэ адзін абрад: перад тым, як жаніх забіраў нявесту з хаты, яна павінна была сесці на дзежку. У гэты час усе спявалі песні ці прамаўлялі віншаванні.
"Праўда, калі мы задаем пытанні ў вёсках, ці мела права не нявінная дзяўчына сесці на дзежку, каб падмануць усіх, жанчыны казалі, што "ў прынцыпе ніхто ж не праверыць", - заўважыла Алёна.
Калі вяселле было ўжо ў разгары, факт чысціні дзяўчыны маглі яшчэ неаднаразова пацвярджаць у жартаўлівай форме.
©
Sputnik Альфрэд Мікус
На вяселлі жаніх "выкупляў" вяночак - часам грашыма, часам выконваючы якія-небудзь заданні
"Калі сват ведаў, што дзяўчына чыстая, то ён яе маці падносіў бутэльку гарэлкі, абкручаную калінай як знак, што яна выхавала добрую дачку. Калі ж пра дзяўчыну хадзілі розныя чуткі, то ў некаторых месцах на маці надзявалі хамут і пускалі так па вёсцы", - распавядае Алёна.
У народных песнях каліна таксама часта згадваецца як расліна, якая сімвалізуе нявіннасць:
Пасля першай шлюбнай ночы звычайна прыходзіла свякроў, якой было асабліва важна, каго сын узяў у жонкі, і вывешвала прасціны маладых на плот.
"У некаторых раёнах, калі крыві не знаходзілі, нічога не рабілі, у некаторых нешта спецыяльна падлівалі, каб добра выглядаць у вачах грамадства", - тлумачыць этнограф.
У цэлым уся абраднасць, звязаная з вяселлем, сканцэнтравана менавіта на нявесце. Падрабязна апісваецца кожны яе крок - пачынаючы ад падрыхтоўкі да вяселля і заканчваючы абрадамі падчас і нават пасля.
"А жаніх мог пайсці параіцца з канём, - пажартавала ў завяршэнне Алёна. - У абрадавых песнях конь - яго галоўны сябар і таварыш".
Кухня нашых продкаў: вучымся выбіраць і гатаваць гарбуз
(абноўлена 10:24 16.09.2020)
Этнограф Ларыса Мятлеўская распавядае, чаму бутэлька з гарбузовым алеем у даўніну каштавала як залаты пярсцёнак і вучыць гатаваць пірог, бліны і аладкі. Восеньскі каляндар імкліва гартае старонкі дзён і вось ужо час спажываць і нарыхтоўваць багаты ўраджай разнастайнай агародніны. Вандруючы па Беларусі ў верасні, не магчыма не заўважыць на вясковых агародах жоўтыя гарбузы. Асабліва шмат іх вырошчваюць на поўдні краіны, дзе мяккі клімат спрыяе росту гэтай ураджайнай цеплалюбівай культуры.
Спелыя гарбузы пачынаюць прыбіраць з поля, каб паспець зрабіць гэта да маразоў. Гаспадары ўхвальна аглядаюць гэты скарб і сочаць за надвор’ем, каб не прапусціць першыя прымаразкі, якія маглі б пашкодзіць гародніну. У сухіх, добра праветрываемых памяшканнях гарбузы могуць захоўвацца да новага ўраджаю. Гэта акалічнасць робіць гарбузы, поўныя каштоўных вітамінаў і мікраэлементаў, незаменнымі ў сістэме харчавання не толькі людзей, але і хатніх жывёл.
У народзе гарбузы заўсёды атаясамліваліся з пачуццём сытасці і здароўя. Можа таму з нейкай асаблівай умільнасцю гарбуз параўноўваюць дагледжанымі, сытымі дзецьмі: "Адзін радзіўся Юзік, і той — як гарбузік ", "Вырасці, бы гарбуз на агародзе". Каб хата поўнілася здаровымі, "кругленькімі" дзеткамі маладым на вяселлі зычылі: "Дару гузікі, каб дзеці былі, як гарбузікі". Пра нешта круглае і вялікае ў народзе казалі— круглае, як гарбуз: свіння, як гарбуз, картопля, як гарбуз, жывот, галава як гарбуз і іншае. Пра чалавека з вялікім жыватом і шырокім тварам насмешліва заўважалі: "Жывот, як гарбуз, а морда, як рэшата".
Як правільна выбраць гарбуз
Пра выбары гарбуза варта арыентавацца на форму, памер, колер звонку і колер мякаці, вагу, смак. Калі патрэбны семкі, то выбіраюць вялікі і круглы гарбуз ярка аранжавага колеру. Такія гарбузы лічыцца кармавымі. Для выкарыстання ў кулінарыі выбіраюць доўгія і яркія плады, ў якіх мала насення, а мякаць больш далікатнаяі салодкая. Галоўнае гарбуз павінен быць пругкім і цяжкім. Калі гарбуз не выспеў ён будзе без смаку, а мякаць пераспелага будзе валакністай. Хвосцік спелага гарбуза цёмны і сухі.
©
Pixabay
Добры гарбуз павінен быць ярка аранжавага колеру
Чым гарбуз меньшы, тым ён саладзейшы і менш валакністы, таму лепш купляць гарбуз ад трох да пяці кілаграмаў.
Мякаць павінна быць пругкая, плотная, мясістая, ярка аранжавага колеру з далікатным і салодкім смакам. Самы смачны гарбуз – малады. У такога скурку можна не абразаць. Каб праверыць "узрост" гарбуза дастаткова падрапаць паверхню гарбуза пазногцем. Калі на скурцы застанецца след, а пад пазногцем не баліць, то гарбуз малады.
Пажадана, каб колер у гарбуза быў раўнамерны, без зялёных плям.
Больш за ўсё мякаці ў мускатным гарбузе. Самы салодкі гарбуз – арэхавы, ён падобны да вялікай ігрушы.
Як выкарыстоўваць гарбуз
Гарбузы выкарыстоўваюць не толькі для прыгатавання смачных страў. Са старажытнасці вядома, што сокам, семкамі, мякаццю гарбуза і асабліва алеем можна эфектыўна лячыцца.
Гарбузовы алей лічыцца самым дарагім сярод іншых алеяў у свеце. Гэта абумоўлена яго каштоўным складам і чароўным уздзеяннем на арганізм чалавека пры яго рэгулярным ужыванні у ежу. У Сярэднявеччы маленькая бутэлечка алею каштавала як залаты пярсцёнак. У Еўропе яго называлі "чорным золатам" з-за цёмна-карычневага або цёмна-зялёнага колеру.
Захоўваць і набываць такі алей варта толькі ў бутэльках з цёмнага шкла, а падчас выкарыстання яго трэба трымаць у халадзільніку не больш за месяц.
На гарбузовым алеі нельга смажыць. Яго выкарыстоўваюць толькі для запраўкі страў.
У народзе лічаць, што той, хто рэгулярна ўжывае ў ежу гарбуз, доўгі час захоўвае маладосць, здароўе, актыўнасць і даўгалецце. Стравы з гарбуза паляпшаюць абмен рэчываў, умацоўваюць імунітэт, лечаць хваробы сэрца і сасудаў, хваробы страўніка, нырак і моча-палавой сістэмы. Гарбузом у народнай медыцыне лечаць прастуды, хворыя суставы, варыкоз, цукровы дыябет і іншыя хваробы. Прыгажуні выкарыстоўваюць гарбуз для пахудзення і касметычных працэдур.
Трэба ведаць, што пры ўжыванні сырога гарбуза і сока з яго існуюць пэўныя супрацьпаказанні: гастрыт з паніжанай кіслотнасцю, язва страўніка і дванаццаціперстнай кішкі, цяжкая форма дыябету.
Што прыгатаваць з гарбуза
У беларускай народнай кухні назапашана немала цікавых рэцэптаў страў з гарбуза. Вось некалькі рэцэптаў сабраных у вёсках Капыльскага раёну Мінскай вобласці.
Бліны з гарбуза
Інгрыдыенты:
- 500-700 г бульбы
- 500-700 г гарбуза
- 0,5 чайнай лыжкі соды
- 1-2 яйкі
- 50 г манкі
- 50 г алею
- Соль па смаку
Як гатаваць:
Нацерці на тарку бульбу і гарбуз, дадаць яйцо, соду, соль і манку, перамяшаць і выпякаць бліны на патэльні.
©
Sputnik / Инна Гришук
Вось такія вялізныя гарбузы вырошчваюць на поўдні Беларусі
Аладкі з гарбуза па-Семежаўску
Інгрыдыенты:
- 500 г гарбуза
- 2 яйкі
- 2 ст лыжкі цукру
- Мука
- Тлушч 100-150 г
- Соль па смаку
Як гатаваць:
Гарбуз абабраць і ачысціць ад семак, мякаць старкаваць на бульбяную тарку, у старкаваную масу дадаць яйкі, соль, муку ў такой колькасці, каб цеста павольна сцякала з лыжкі, і добра перамяшаць. Разагрэць на патэльні тлушч і выпякаць аладкі з абодвух бакоў да ўтварэння залацістай скарынкі. Прыгатаваныя аладкі перакласці ў талерку і пасыпаць цукрам. Ядуць з салодкім малаком або вяршкамі.
©
Sputnik Альфрэд Мікус
Выкарыстоўваюць гарбузы і для стварэння восеньскіх кампазіцый
Гарбузовы пірог па-Лоцвінску
Інгрыдыенты:
- 4 яйкі
- 1 шклянка цукру
- 1 шклянка смятаны
- 1 шклянка мукі
- 0,5 чайнай лыжкі соды
- 2 шклянкі гарбузовай масы
- 50 г сметанковага масла
- Соль па смаку
Як гатаваць:
Узбіць яйкі з цукрам, дадаць туды смятану, буйна пацёрты гарбуз, соду, соль па смаку, муку. Перамяшаць і выліць у форму, змазаную маслам. Выпякаць пры тэмпературы 180 градусаў 20-30 хвілін.
Руіны Ружанскага палаца закансервуюць у мэтах захавання
МІНСК, 18 вер - Sputnik. У бліжэйшы час рэстаўратары плануюць закансерваваць руіны цэнтральнага корпуса і аркад Ружанскага палаца, паведаміў намеснік начальніка аддзела па каардынацыі дзейнасці арганізацый культуры ўпраўлення культуры Брэсцкага аблвыканкама Арцём Брухан.
Інфармацыю Sputnik пацвердзіла начальнік упраўлення па ахове гісторыка-культурнай спадчыны міністэрства культуры Беларусі Наталля Хвір.
"Так, сапраўды, у аблвыканкама ёсць намер правесці кансервацыю руін і аркад палаца. Рэстаўрацыя - гэта досыць працяглы і доўгатэрміновы праект, які патрабуе вялікіх фінансавых сродкаў, таму мясцовыя ўлады прынялі правільнае рашэнне па захаванні замка. Узгадайце тыя ж Мірскі і Нясвіжскі замкі, якія аднаўляліся вельмі доўга і таксама кансерваваліся", - патлумачыла прадстаўнік ведамства.
Хвір дадала, што невядома, колькі працэс кансервацыі зойме часу. "Брэсцкі аблвыканкам абвясціў тэндэр на выкананне праектных работ для кансервацыі, але дазволу, якое выдаем мы, у іх пакуль няма. У хуткім часе павінны звярнуцца. Таксама хутка дакументы на кансервацыю атрымае касцёл архангела Міхаіла ў Мсціславе", - распавяла спецыяліст.
Згодна з рэстаўрацыйным праектам на месцы руін у Ружанах плануецца размясціць шматфункцыянальны культурны комплекс, невялікую гасцініцу і кафэ. Аздабленне будзе цалкам у барочным стылі.
Тэги:
Астраномы выявілі ў атмасферы Венеры фасфін. Што гэта значыць - відэа
(абноўлена 12:30 18.09.2020)
У кіслотных аблоках Венеры знайшлі намёкі на жыццё - навукоўцы выявілі ў атмасферы планеты газ фасфін. Ён хоць і атрутны, але з'яўляецца маркерам наяўнасці жыцця.Навукоўцы выявілі малекулу фасфіна ў атмасферы Венеры, што павышае верагоднасць таго, што асноўныя формы жыцця могуць хавацца прама над паверхняй планеты.
На роліку, апублікаваным на сайце Еўрапейскай паўднёвай абсерваторыі, відаць планета, што верціцца па арбіце, а таксама падпісаныя тлумачэнні да вынікаў.
Навукоўцы апублікавалі даследаванне ў часопісе Nature Astronomy. Аўтары не сцвярджаюць, што фасфін - надзейны доказ наяўнасці жыцця. На іх думку, гэта кажа пра невядомыя геалагічныя або хімічныя працэсы на планеце.
Адкрыццё было зроблена з дапамогай магутных тэлескопаў, яго вынікі выкладзеныя ў адкрыты доступ, што дазваляе іншым навукоўцам ацэньваць і аспрэчваць атрыманыя дадзеныя.
Венера - другая планета ад Сонца - падобная на Зямлю сваімі памерамі, масай, арбітальнай хуткасцю. Аднак умовы на Венеры непрыдатныя для жыцця чалавека. Сярэдняя тэмпература на яе паверхні складае прыкладна + 462°С, планету акружае шчыльная газавая абалонка, якая складаецца ў асноўным з вуглякіслага газу і азоту. У атмасферы знаходзіцца шмат злучэнняў серы і практычна адсутнічаюць вадзяная пара і кісларод.
Тэги: