Беражы вяночак замалада: як у Беларусі замуж выдавалі
(абноўлена 10:41 26.08.2020)
У разгар вясельнага сезона Sputnik высвятліў, як адмовіць неўпадабанаму жаніху пры дапамозе кабачка і калі на вяселлі цешчу маглі запрэгчы ў хамут.У ранейшыя часы вясельная ліхаманка ў Беларусі традыцыйна прыпадала на вясну, калі палявыя працы яшчэ не пачаліся, і восень - калі ўжо скончыліся. Пра тое, калі выходзіць замуж лічылася "не рана" і аб залогу сямейнага шчасця карэспандэнт Sputnik Анастасія Ваўчок паразмаўляла з Алёнай Паўлавай, малодшым навуковым супрацоўнікам Інстытута мастацтвазнаўства, этнаграфіі і фальклору імя Кандрата Крапівы.
Дзяўчына саспела
Яшчэ нейкія паўстагоддзя таму дзяўчаты выходзілі замуж досыць рана: да некаторых сваты прыязджалі, ледзь яны паспявалі скончыць школу. Па словах Алёны Паўлавай, у Беларусі не было прынята прымушаць да шлюбу, аднак нельга сказаць, што дзяўчыны карысталіся ў гэтым пытанні поўнай свабодай выбару.
Пра вяселле дамаўляліся бацькі жаніха і нявесты, і здаралася нават, што тыя ледзь ведалі адзін аднаго да вяселля, а то і не бачылі зусім.
З'яўленне сватоў часам аказвалася для дзяўчыны поўнай нечаканасцю - і не заўсёды прыемнай.
"Іна Сяргееўна з Кобрына распавядала, што, калі да яе прыязджалі сваты, яна спалохалася, забілася паміж печчу і сцяной і захрасла там. А потым, калі яе пачалі клікаць, спалохалася, што жаніх застане яе ў такім выглядзе, і са страху вылезла адтуль", - распавядае этнограф.
Калі дзяўчына зусім не хацела выходзіць замуж, існаваў верны спосаб адказаць адмовай, нават не кажучы ні слова. У такім выпадку нявеста выкотвала сватам, а часам і самому жаніху гарбуз. Праўда, не абыходзілася і без пацешных неспадзяванак.
©
Sputnik Альфрэд Мікус
Жаніх з дружынай едуць па нявесту
"Таццяна Сяргееўна з Петрыкава замест гарбуза выкаціла кабачок - не было гарбуза. Праўда, жаніх апынуўся вельмі настойлівы і ўсё ж узяў яе ў жонкі. Жылі яны шчасліва, так што Таццяна ўсім раіць выкочваць кабачкі", - смяецца Алёна і дадае, што, па словах Таццяны, настойлівы хлопец апынуўся добрым мужам і бацькам, але сёе-тое ў ім заўсёды нагадвала ёй гэты кабачок.
Галоўны сімвал цнатлівасці
Дзяўчаты заўсёды звязвалі з шлюбам нямала страхаў: справа ў тым, што пачуць, што адбываецца пад покрывам першай шлюбнай ночы, большасць з іх маглі хіба што намёкам, ад сясцёр або старэйшых сябровак. Жанчыны перасцерагалі сваіх дачок ад блізкіх зносін са знаёмымі хлопцамі - гэта з'яўлялася і адным з папулярных матываў народных песень.
Вянок здаўна лічыўся сімвалам дзявоцтва, цнатлівасці. На вяселлі вянок здымалі, дзяўчыне распляталі касу і павязвалі хустку, што сімвалізавала яе пераход у статус замужняй жанчыны.
©
Sputnik Альфрэд Мікус
Вясельны вянок плялі напярэдадні, на дзявочы вечар
Вясельны вянок плялі напярэдадні, на дзявочы вечар - альбо ў лазні, альбо ў доме нявесты, абавязкова з песнямі, звычайна сумнымі. Лічылася добрай прыметай, калі нявеста перад вяселлем будзе шмат плакаць.
"Ульяна Ігараўна з Лідскага раёна распавядала, што, калі яе прыбіралі, яна рыдала наўзрыд, таму што вяселле было вельмі беднае, яна выходзіла замуж у сукенцы з фіранкі. А жыла добра, таму плакаць трэба", - прыводзіць прыклад Алёна.
У некаторых месцах вянок рабілі з жывых кветак, але часцей плялі з падручных матэрыялаў: стужак, абрыўкаў тканіны, паперы. На дрот нанізвалі кветкі рознага колеру.
"Калі нявеста выходзіла ў вянку цалкам з белых кветак, гэта сімвалізавала, што яна сірата", - удакладняе этнограф.
Традыцыя апранаць на вяселле вэлюм прыйшла на нашы землі з захаду. На Віцебшчыне нявесты спачатку апраналі вэлюм і на яго - вяночак, а ў некаторых месцах, па словах Алёны, распавядаюць, што выходзілі замуж толькі ў вэлюме і ніякіх вяночкаў не рабілі.
На вяселлі жаніх "выкупляў" вяночак - часам грашыма, часам выконваючы якія-небудзь заданні. У нашы дні традыцыя плаціць за вянок захавалася ў заходняй Украіне.
©
Sputnik Альфрэд Мікус
На вяселлі вянок здымалі, дзяўчыне распляталі касу і павязвалі хустку
"Пасля вяселля дзеянне вянка працягвалася. Яго захоўвалі, маглі яго часткі зашываць у падушку да немаўлят, каб зберагчы ад сурокаў. Калі сын сыходзіў у войска, яму мама таксама ўшывала частку вяночка як абярэг. Ім часта ўпрыгожвалі чырвоны кут. Калі ў хаце было шмат дачок, і адна з іх выйшла замуж, перад царкоўным святам маці брала вянок, і кожная з дачок павінна была памыць твар праз яго", - распавядае Алёна.
У прынцыпе ніхто ж не праверыць
Каб "праверыць" нявіннасць дзяўчыны, на вяселлі існаваў яшчэ адзін абрад: перад тым, як жаніх забіраў нявесту з хаты, яна павінна была сесці на дзежку. У гэты час усе спявалі песні ці прамаўлялі віншаванні.
"Праўда, калі мы задаем пытанні ў вёсках, ці мела права не нявінная дзяўчына сесці на дзежку, каб падмануць усіх, жанчыны казалі, што "ў прынцыпе ніхто ж не праверыць", - заўважыла Алёна.
Калі вяселле было ўжо ў разгары, факт чысціні дзяўчыны маглі яшчэ неаднаразова пацвярджаць у жартаўлівай форме.
©
Sputnik Альфрэд Мікус
На вяселлі жаніх "выкупляў" вяночак - часам грашыма, часам выконваючы якія-небудзь заданні
"Калі сват ведаў, што дзяўчына чыстая, то ён яе маці падносіў бутэльку гарэлкі, абкручаную калінай як знак, што яна выхавала добрую дачку. Калі ж пра дзяўчыну хадзілі розныя чуткі, то ў некаторых месцах на маці надзявалі хамут і пускалі так па вёсцы", - распавядае Алёна.
У народных песнях каліна таксама часта згадваецца як расліна, якая сімвалізуе нявіннасць:
Пасля першай шлюбнай ночы звычайна прыходзіла свякроў, якой было асабліва важна, каго сын узяў у жонкі, і вывешвала прасціны маладых на плот.
"У некаторых раёнах, калі крыві не знаходзілі, нічога не рабілі, у некаторых нешта спецыяльна падлівалі, каб добра выглядаць у вачах грамадства", - тлумачыць этнограф.
У цэлым уся абраднасць, звязаная з вяселлем, сканцэнтравана менавіта на нявесце. Падрабязна апісваецца кожны яе крок - пачынаючы ад падрыхтоўкі да вяселля і заканчваючы абрадамі падчас і нават пасля.
"А жаніх мог пайсці параіцца з канём, - пажартавала ў завяршэнне Алёна. - У абрадавых песнях конь - яго галоўны сябар і таварыш".
Беларускі лён: сакрэты вытворчасці элітнай тканіны
(абноўлена 11:03 01.03.2021)
Лён на Беларусі вырошчваюць са старадаўніх часоў. Продкі заўсёды ставіліся з павагай да гэтай культуры, бо яна літаральна магла апрануць цэлую сям’ю і нават вёску. Чыстае і светлае льняное адзенне было сімвалам нявіннасці і маральнай чысціні, таму маладыя дзяўчаты на вяселле апраналі сукенкі, зробленыя з ільнянога матэрыялу. А ў Старажытным Егіпце, дзе людзі даведаліся пра лён 7-9 тысяч гадоў таму, тканіны з лёну лічыліся элітнымі, таму ў іх заварочвалі муміі егіпецкіх фараонаў.
Прыгажосць і зручнасць ільняной тканіны цэніцца ва ўсім свеце, а на Беларусі і дагэтуль захоўваюць традыцыі льнянога ткацтва. Кросны, варштат, мялкі, церніцы, трапкач і іншыя старадаўнія прылады для вырабу льняной тканіны — у фотастужцы Sputnik.
Гэта, безумоўна, не нанатэхналогіі, але паглядзець таксама ёсць на што.
Глядзіце таксама:
- Амаль лаванда. Як квітнее лён на Беларусі
- Паўлава: ручнік суправаджаў беларуса ад нараджэння да смерці
- "Вышыванка" ці традыцыя: этнографы асуджаюць бязглуздую папулярызацыю
© Sputnik Альфрэд МікусНа Беларусі лён вырошчваюць са старадаўніх часоў. Нашы продкі казалі, што "лён усіх апранае", і прысвячалі гэтай сельскагаспадарчай культуры свае песні, вершы і казкі.
© Sputnik Альфрэд МікусЛён быў сімвалам нявіннасці і маральнай чысціні, таму нявеста на вяселле апранала сукенку з ільну. На беларускім гербе кветачкі льну сімвалізуюць працавітасць, дабрабыт і парадак.
© Sputnik Альфрэд МікусТрадыцыйнай прыладай ткацтва на Беларусі быў гарызантальны ткацкі станок — кросны. Беларускія навукоўцы вылучаюць некалькі тыпаў ткацкіх станкоў, якія існавалі ў XIX — пачатку XX стагоддзя і адрозніваліся па канструкцыі. У больш прымітыўных (на "сохах" і на "станінах") асобныя дэталі ўкапваліся ў зямлю ці мацаваліся да столі. Больш дасканалыя называліся "рамавы ткацкі станок" ці "варштат".
© Sputnik Альфрэд МікусНа першым этапе льноапрацоўкі ад сцяблоў саспеўшага, а потым вымачанага і высушанага льну аддзяляюць галоўкі. Рабілася гэта пры дапамозе драўляных "пранікаў", якімі іх аббівалі. На поўначы Беларусі галоўкі абрывалі спецыяльнымі нажамі-"драчкамі".
© Sputnik Альфрэд МікусПасля абрывання галовак сцябло льну разміналі на "мялках" або "церніцах", каб вызваліць з яго валакно. На Беларусі вядомыя нахільныя і гарызантальныя мялкі. Іх рухомыя часткі — білы — мелі адно ці два рэбры.
© Sputnik Альфрэд МікусПасля апрацоўкі на мялках рэшткі кастры на валакне выдалялі пры дапамозе "трапала".
© Sputnik Альфрэд МікусПрыладамі для часання льну служылі драўляныя і металічныя "грэбні". Пры іх дапамозе валакно расшчаплялася на больш тонкія валаконцы і канчаткова ачышчалася ад кастры. Пасля часання льну атрымлівалася валакно рознай якасці. Адыходы ад часання ўтваралі "кудзелю".
© Sputnik Альфрэд МікусВалакно, якое заставалася пасля часання, — "кужаль" — спляталася ў косы і ў такім выглядзе захоўвалася да прадзення.
© Sputnik Альфрэд МікусНаступны этап апрацоўкі льну — прадзенне — звязаны з вырабам нітак з валакна. Звычайна ім займаліся жанчыны ў перыяд з лістапада па сакавік. Асноўнымі прыладамі прадзення былі прасніца, верацяно і самапралка.
© Sputnik Альфрэд МікусПрацэс прадзення пачынаўся з замацавання кудзелі на прасніцы. На стойцы мацавалася кудзеля, а на донца садзілася жанчына. Стойка прасніцы, якая не мела донца, устаўлялася ў спецыяльную адтуліну ў лаве.
© Sputnik Альфрэд МікусСамая старадаўняя прылада для прадзення — верацяно. Яго выраблялі з драўніны ясеня, грушы ці бярозы. Пры прадзенні жанчына пальцамі правай рукі выцягвала валакно з кудзелі, адначасова трыма пальцамі левай рукі паварочвала верацяно.
Тэги:
Гісторыкі назвалі ўзрост скарбу залатых манет у цэнтры Мінска
(абноўлена 19:48 26.02.2021)
Навукоўцам трэба высветліць, хто больш за 100 гадоў таму схаваў скураны мяшочак з залатымі манетамі, і чаму ён так і застаўся ляжаць у зямлі.МІНСК, 28 лют – Sputnik. Беларускія навукоўцы высвятляюць дакладны ўзрост скарбу залатых манет і іншых артэфактаў, які быў знойдзены ў цэнтры Мінска - у скверы Марата Казея, паведамілі ў Інстытуце гісторыі НАН Беларусі.
У мінулы панядзелак стала вядома, што манеты пачатку ХХ стагоддзя былі выяўлены ў невялікім парку ў беларускай сталіцы, дзе праводзіліся земляныя работы.
"Гэта яшчэ дарэвалюцыйны скарб, яго ўзрост, як мяркуецца, канец XIX - пачатак XX стагоддзя. Папярэдне можна сказаць, што яму каля 120 гадоў. Але дакладная інфармацыя будзе пасля таго, як мы вывучым знойдзеныя прадметы", - паведамілі Sputnik у інстытуце.
Там таксама патлумачылі, што ў цяперашні час манеты і іншыя каштоўныя артэфакты дастаўлены ў інстытут, распачата даследчая і навуковая праца.
Суразмоўцы агенцтва адзначылі, што навукоўцам трэба высветліць, хто мог схаваць гэты скарб. "Пакуль з вялікай доляй верагоднасці нельга агучыць ні адну з версій, хто схаваў скарб, пры якіх абставінах, чый дом стаяў у той час на месцы знаходкі", - сказалі ў НАН.
Разам з тым у інстытуце ўдакладнілі, што знойдзены скарб, акрамя каштоўных з гістарычнага пункту гледжання артэфактаў, складаецца з 24 залатых манет. У інстытуце растлумачылі, што тэрыторыя сквера, дзе знайшлі золата, з'яўляецца гісторыка-культурнай каштоўнасцю. Там цяпер ідзе будаўніцтва ліўневай каналізацыі.
Што прызначана за скарб
У інстытуце паведамілі, што скарб знайшоў мінчанін, неабыякавы да археалогіі і гісторыі, і перадаў яго дзяржаве. Гісторыкі адмовіліся назваць яго прозвішча. У Беларусі пытанні прыналежнасці скарбаў рэгулююцца Грамадзянскім кодэксам. У адпаведнасці з ім скарб паступае ва ўласнасць асобы, якая яго знайшла, і асобы, якой належыць маёмасць, дзе скарб быў схаваны. Але калі скарб ўтрымлівае рэчы, якія адносяцца да помнікаў гісторыі ці культуры, ён павінен быць перададзены ў дзяржаўную ўласнасць. Пры гэтым уласнік зямельнага ўчастка або iншай маёмасцi, дзе скарб быў знойдзены, і асоба, якая яго выявіла, маюць права на ўзнагароджанне ў памеры 25% ад кошту знойдзенага.
Самыя вядомыя скарбы
Ад пачатку XIX стагоддзя на тэрыторыі сучаснай Беларусі былі выяўлены каля 1500 скарбаў, вялікая колькасць з іх прапала ў гады Вялікай Айчыннай вайны.
Сярод 20 найбольш вядомых - мінскі, віцебскі і брэсцкія скарбы, перкаўскі скарб, гараўлянскія і слуцкія скарбы. У іх пераважна былі срэбныя вырабы, а таксама старажытныя манеты - залатыя і сярэбраныя.
Чытайце таксама:
- Зачараваныя скарбы і залаты боб на талерцы
- Узнагароду за знойдзены ў Гродне скарб атрымаюць не двое будаўнікоў, а чацвёра
- Золата 70 гадоў ляжала пад дахам: скарб яўрэйскага вязня знайшлі ў Гродне
Тэги:
Піневіч: новых штамаў каронавіруса ў Беларусі няма
(абноўлена 10:45 02.03.2021)
Раней міністр аховы здароўя адзначаў, што канчатковыя вынікі ў барацьбе з пандэміяй будуць падведзены пасля завяршэння эпідэмічнага сезона.МІНСК, 2 сак – Sputnik. Новыя штамы каронавіруса ў Беларусі не зафіксаваны, заявіў у панядзелак у эфіры тэлеканала "Беларусь 1" міністр аховы здароўя рэспублікі Дзмітрый Піневіч.
"Новыя штамы каронавіруса ў Беларусі не знойдзены: ні брытанскі, ні паўднёваафрыканскі. Мы штодня праводзім маніторынг сітуацыі з каронавірусам ў нашых калег на захадзе і ўсходзе", - сказаў ён.
Па словах кіраўніка Міністэрства аховы здароўя, вакцынная прафілактыка павінна адыграць вялікую ролю ў абароне насельніцтва Беларусі ад віруса.
"Спутник V" - гэта найпрыгажэйшы прэпарат, яго паказанні пашыраны да 60+ гэта для нас вельмі важна", - адзначыў Піневіч.
Ад пачатку пандэміі ў Беларусі зарэгістраваны 288 267 тысяч выпадкаў каронавіруснай інфекцыі, памерлі 1985 пацыентаў. За мінулыя суткі ў рэспубліцы выявілі 961 новы выпадак COVID-19.
Вакцынацыя ад каронавіруса
26 лютага на прадпрыемстве "Белмедпрэпараты" вырабілі першую пробную партыю вакцыны ад каронавіруса "Спутник V" па расійскіх тэхналогіях.
Выпрабавальны разліў вакцыны пачаўся 1 сакавіка. У краіне плануюць выпускаць па 500 тысяч доз "Спутник V" у месяц - усё будзе залежаць ад магчымасцей і патрэб. Як распавёў дырэктар РУП "Белмедпрэпараты" Сяргей Бяляеў, выраблены прэпарат таксама зможа экспартавацца ў трэція краіны.
Чакаецца, што масавая вакцынацыя ў Беларусі пачнецца ў красавіку. Пакуль у ліку першых у рэспубліцы вакцынай "Спутник V" прышчапіліся медыкі, пачалася вакцынацыя настаўнікаў, сацработнікаў.
Чытайце таксама:
- У Расіі распрацоўваюць вакцыну новага пакалення ад COVID-19
- Расійскую вакцыну "Спутник V" пачалі вырабляць у Беларусі
- Беларусь зможа пастаўляць на экспарт вырабленую вакцыну "Спутник V"
Тэги:
Тэмы: