Пасля таго, як звыклы Новы год адгрымеў, а вуліцы зноў запоўніліся людзьмі, не спяшайцеся развітвацца са святочным настроем, наперадзе чакае яшчэ адно важнае зімовае свята — Стары Новы год. Адзначаецца гэтая дата ў ноч з 13 на 14 студзеня. І, як любое свята, якое прыжылося ў славян, Стары Новы год захоўвае ў сабе масу традыцый.
У Беларусі і Украіне гэтае свята вядомы як "Шчодры вечар", а ў Расіі — "Овсень". Па старым летазлічэнні гэты дзень прыпадаў на 1 студзеня і называўся Васільевым днём, так як быў днём памяці Васіля Вялікага, а напярэдадні памінальнага дня, адпаведна, 31 снежня — Васільевым вечарам.
Ніякага асаблівага сэнсу ў назве гэтага свята не існуе. Так называецца гэты дзень толькі таму, што па юліянскім календары Новы год выпадаў з 13 на 14 студзеня. Сёння мы карыстаемся грыгарыянскім календаром, які быў уведзены ў 1918 годзе, таму свята і завецца "Стары" Новы год.
Раней Стары Новы год адзначалі ва ўсіх краінах Савецкага Саюза. Сёння гэтае свята існуе ў Беларусі, Расіі, Украіне, Арменіі, Грузіі, Малдове, Казахстане і Кыргызстане, а таксама ва Узбекістане і Азербайджане.
Такая традыцыя захавалася і на тэрыторыі Швейцарыі, Чарнагорыі, Македоніі і Сербіі. У апошняй, напрыклад, гэтае свята называецца Сербскі Новы год. У ноч з 13 на 14 студзеня на плошчы ў Белградзе традыцыйна даюць салют.
У Японіі Стары Новы год называецца "рысюн" — пачатак вясны, адзначаецца ён не ў сярэдзіне зімы, а 4 лютага.
Да гэтага свята куплялі добрую прыгожую вопратку. Вечар 13 студзеня называўся "шчодрым", а таму і стол накрывалі адпаведны. Людзі верылі, якім будзе стол, такім будзе і год. Раніцай жанчынам неабходна было прыгатаваць кашу, зробленую з суцэльных зерняў пшаніцы. Кашу запраўлялі салам або мясам. Альбо падавалі з варэннем або мёдам. Таксама гаспадыні пяклі пірагі, бліны або варэнікі.
Святы Васіль лічыўся заступнікам свінаводаў, таму і галоўным пачастункам на святочным стале былі стравы са свініны.
Увечары народ адпраўляўся па суседзях, каб сустрэць Стары Новы год у свеце. Лічылася асабліва важным, каб першым у дом прыйшоў "патрэбны" чалавек, а такім быў малады чалавек са шматдзетнай паважанай сям'і, у якой вялікая гаспадарка. Раніцай моладзь скакала праз падпаленыя снапы сена, каб прагнаць паскуддзе.
У некаторых паселішчах на свята хадзілі калядоўшчыкі. Выканаўцаў калядных песень традыцыйна адорвалі пачастункамі.
Прыкметы гэтага свята былі звязаны як з надвор'ем, так і навагоднім сталом. Напрыклад, калі прыгатаваная святочная каша атрымлівалася пышнай, прыгожай і смачнай, значыць, чакаць трэба добрага года. Калі ж гаршчок у печы трэскаецца або каша выходзіла нясмачная — трэба чакаць дрэннага года.
Таксама лічылася, калі ў ноч вецер будзе дзьмуць з поўдня, то будучы год будзе шчасным і цёплым, калі ж з захаду — чакаць трэба багацця малака, а таксама рыбы, ну а калі з усходу, то ў годзе будзе добры ўраджай садавіны.
Аб ночы народ казаў: "Васільева ноч зорная — да ўраджая ягад". Калі ж надвор'е марознае, але сухое раніцай, то грыбоў у будучым годзе шмат чакаць не варта.
Тыя, хто народзіцца 14 студзеня 2018 года, для поспеху і багацця павінны насіць яшмавы камень. Таксама да вечара 13 студзеня неабходна прыбраць з дому святочную елку і раздаць усе даўгі, каб не быць даўжніком увесь 2018-ы год. І, вядома, неабходна памірыцца з усімі, з кім былі ў сварцы, і дараваць ўсім, на каго трымалі крыўду.
Паводле старажытных традыцый, на стале ў Васільеў вечар павінна была быць шчодрая куцця. Халвы, арэхаў, мёду і разынак не шкадавалі: чым шчадрэй будзе страва, тым насычаней і багацей новы год.
Акрамя таго, на стале абавязкова былі парася, певень або заяц. Усе тры гатункі мяса неслі ў сабе розны сэнс: свініна абяцала багацце, стравы з пеўня — свабоду, а з зайца — поспех ва ўсіх справах.
Немалаважным з'яўлялася і тое, што ўваходзіла ў начынне святочных пірагоў і, што самае галоўнае, варэнікаў на Стары Новы год. Напрыклад, грыбы ў начынні — да доўгага і шчаслівага жыцця, мяса — да дабрабыту, рыс — да багацця, капуста — да грошай, а кроп — да дужага здароўя.
За тыдзень да Старога Новага года нельга было прыбірацца ў новую вопратку, гэта можна зрабіць толькі ў само свята. У гэты дзень нельга казаць віншаванні з адмоўнай часціцай "не" — гэта можа спудзіць жаданне і ўдачу. Таксама нельга сустракаць гэтае свята выключна ў жаночай кампаніі — так можна наклікаць нешчаслівы год.
На святочным стале не павінна быць ракаў і іншых істот, якія адступаюць назад, таму што як можна ў Новы год перанесці былыя праблемы. Таксама ў гэты дзень строга забаронена прыбіраць, таму што можна вынесці поспех і шчасце з хаты.
Дзяўчыны ў ноч з 13 на 14 студзеня варажылі на розных прадметах. Васільеў вечар лічылі самым удалым для прадказанняў. Людзі верылі, што ўсё нагаданае і загаданае ў гэты час спраўджваецца. Аднак Праваслаўная царква не ўхваляе варажбы.
На беразе Прыпяці на самым поўдні краіны стаіць вёска Пагост, якая праславілася на ўвесь свет абрадам "Юраўскі карагод", які мае статус нематэрыяльнай культурнай спадчыны.
Традыцыі і абрады беларускага Палесся настолькі аўтэнтычныя, што ЮНЕСКА надало абраду на Юр'еў дзень асаблівы ахоўны статус.
У Пагосце, як павялося, адзначаюць усе святы і нават Стары Новы год, па-мясцоваму ён называецца Шчадрэц. Вялікая заслуга ў захаванні мясцовых традыцый належыць Кацярыне Аляксееўне Панчэні, якая больш за 30 гадоў ўзначальвала мясцовы дом культуры, а калядаваць хадзіла з трох гадоў.
"Шчадрэц колісь звалі - Васілей, Стары Новы год. Гэта ўжо другая куцця, таму што Раство - першая куцця. На Хрышчэнне будзе трэццяя куцця. Усе абрады у нас звязаныя са збожжам", - распавяла яна.
А каб свята атрымалася, па словах Кацярыны Аляксееўны, трэба прыгаворваць: "Пячыце ладкі, каб цяляты былі гладкі", "Пячыце блінцы, каб дзеці былі, як жарабцы".
Як святкавалі у гэтым годзе Шчадрэц у Пагосце, і прычым тут Мядзведзь, Бусел, Сарока, Цыганка і Каза, глядзіце ў відэарэпартажы Sputnik.
Каляды для нашых продкаў былі галоўным зімовым святам.
7 студзеня ў першы калядны дзень было прынята збірацца ўсёй сям'ёй за сталом, сытным і мясным, каб на працягу ўсяго года быць побач! А ўвечары людзі збіраліся кампаніямі і ішлі калядаваць, абавязкова аднаго з членаў групы апраналі казой.
Калядоўшчыкі хадзілі па дварах, спявалі песні, жадалі людзям дабра і здароўя, багатага ўраджаю. За гэта гаспадары дамоў шчодра абдорвалі калядоўшчыкаў рознымі смачнасцямі.
Каб абрад калядавання ў Лунінецкім раёне Беларусі не сышоў у мінулае і не згубіў свой сэнс, удзельнікі народнага фальклорнага калектыву «Лобчанка» з вёскі Лобча аднавілі і арганізавалі абрад «Каляда» з каляднымі песнямі на мясцовым дыялекце і атрыбутамі абраду: калядная зорка, ражаны, і вядома ж каза, дзед, цыганка. І ў гэтым годзе абрад вырашылі правесці 7 студзеня ў вёсцы Дубоўка, недалёка ад Лобчы.
Жыхары вёскі з задавальненнем і радасцю сустракалі калядоўшчыкаў, якія прыехалі на кані, і па меры сваіх магчымасцяў абдорвалі іх.
Надвор'е было самае каляднае: ішоў багаты снегапад, але калядоўшчыкаў гэта не спыняла: яны спявалі песні, танцавалі, варажылі і весяліліся.
Чытайце таксама:
Матыліцкая: сэнс многіх калядных абрадаў - гэта абарона ад злых духаў
У вёску Дубоўка разам са снегападам завіталі калядоўшчыкі.
Вёска сустракала калядоўшчыкаў, якія прыехалі на кані.
Трэба захаваць дзівосны момант: жыхары вёскі вітаюць калядоўшчыкаў.
Каляды для нашых продкаў былі галоўным зімовым святам.
Увечары 7 студзеня людзі збіраліся кампаніямі і ішлі калядаваць.
Наўкол снег і вільгаць. Чаму б не сагрэцца народным сродкам?
Калядоўшчыкі абавязкова аднаго з членаў групы апраналі казой.
Надвор'е было самае каляднае, быў моцны снегапад, але калядоўшчыкаў гэта не спыняла.
Удзельнікі народнага фальклорнага калектыву «Лобчанка» з вёскі Лобча.
Каб калядаванне ў Лунінецкім раёне Беларусі не сышло у мінулае і не згубла свой сэнс, аматары фальклору аднавілі і арганізавалі абрад «Каляда» з каляднымі песнямі.
Жыхары вёскі з задавальненнем і радасцю па меры сваіх магчымасцяў абдорвалі калядоўшчыкаў.
Каб лепей гралася и спявалася!
Калядоўшчыкі спявалі песні, танцавалі, варажылі, весяліліся і... збіралі пачастункі!
Гаспадары дамоў шчодра абдорвалі калядоўшчыкаў рознымі смачнасцямі.
Калядоўшчыкі хадзілі па дварах, спявалі песні, жадалі людзям дабра і здароўя, багатага ўраджаю.
Бывайце здаровы, жывіце багата!
Да новай сустрэчы, калядная зорка!
Каляда паехала... да наступнага года.
Дзіцяня індыйскага насарога з'явілася на свет у заапарку Вроцлава 6 студзеня, аднак паказалі малую толькі цяпер. Шасцігадовая самка насарога па мянушцы Маруся выношвала дзіцяня 16 месяцаў, пасля родаў мама адчувае сябе добра і не падпускае да дачкі старонніх.
"Гэта першы індыйскі насарог ў гісторыі заапарка і ў цэлым першы насарог, які тут нарадзіўся. Для нас гэта вялікая радасць, але таксама і вялікая адказнасць", - сказала наглядчык заапарка Вроцлава Жусціна Навіцка.
Індыйскія насарогі - вельмі рэдкі від нават у дзікай прыродзе. Гэтыя млекакормячыя прадстаўлены толькі ў 66 заапарках па ўсім свеце. Некалькі дзесяцігоддзяў таму індыйскія насарогі былі на мяжы вымірання, таму што браканьеры палявалі на іх з-за іх каштоўнага рога, які мог дасягаць у даўжыню да 57 сантыметраў. Аднак дзякуючы строгім правілам, якія ўступілі ў сілу ў 1970-х гадах, папуляцыя гэтага віду павялічылася прыкладна да 3600 асобін.
"Мы вельмі задаволеныя гэтай падзеяй, таму што гэты від знаходзіцца пад пагрозай знікнення, як і ўсе насарогі. Ён жыве ўсяго ў некалькіх нацыянальных парках Індыі. І гэтыя паркі ўсё часцей забудоўваюцца, на жаль, жыллём для людзей, што выклікае праблемы, асабліва ў выпадку паводак", - сказаў дырэктар заапарка Вроцлава Радаслаў Ратайшчак.
Рэдкасць дадзенага віду надае нараджэнню маляняці асаблівае значэнне, аднак наглядчыкі заапарка мяркуюць, што гэтае дзіцяня будзе не адзінае. Бацькі-насарогі маладыя і ў будучыні ў іх яшчэ могуць з’явіцца нашчадкі.