Самі Бялынічы ў гэтыя дні нагадваюць адну вялікую будоўлю. У ранейшыя тлустыя гады гэта магло значыць толькі адно - падрыхтоўку да рэспубліканскіх "Дажынак". Цяпер падстава з пункту гледжання ўладаў куды больш празаічная, але статус мерапрыемства ўсё ж высокі.

Горад рыхтуецца ў верасні стаць пляцоўкай для святкавання Дня беларускага пісьменства. Гэта адна з падстаў успомніць, што менавіта беларусы першымі сярод усходніх славян абзавяліся сваім першадрукаром - Францыскам Скарынам. Прысутнасць на мерапрыемстве вышэйшых службовых асоб прадугледжвае адпаведны антураж.

© Sputnik / Виктор Толочко

Свежы зруб новай капліцы на Іллінскай гары прыкметны здалёк

Мілы гарадок у дэкарацыях моранага рэльефу выглядае як сапраўднае месца для шчаслівага жыцця сярэднестатыстычнага беларуса. Бялынічы паўсталі няхай і не на сямі пагорках, як Рым, але Ільінская гара, як мяркуюць мясцовыя жыхары, стала месцам нараджэння горада. Чаму маштабная будоўля на яе месцы выклікае здзіўленне ў гісторыкаў, разбіраўся карэспандэнт Sputnik Станіслаў Андросік.

Магіла без кадзіла - што вугальная яма

У мінулым годзе стала вядома аб планах настаяцеля Бялыніцкай царквы Сергія Маслава пабудаваць на Іллінскай гары капліцу. Праект прайшоў неабходныя ўзгадненні, але трэба было правесці археалагічныя даследаванні, таму што навукоўцы даўно ведалі, што на гэтым месцы былі могілкі. Зрэшты, ведалі пра гэта і мясцовыя жыхары, таму нядзіўна, што гэта было адзінае ўзвышша ў Бялынічах, дзе яшчэ не было нічога пабудавана.

"У снежні 2019 года мы пачалі работы на тэрыторыі дадзеных могілак. Заказчык, прытрымліваючыся літары закона, звярнуўся да нас, каб мы далі заключэнне аб наяўнасці або адсутнасці там археалагічных аб'ектаў", - распавёў навуковы супрацоўнік Інстытута гісторыі НАН Беларусі Аляксандр Вашанаў.

Паводле яго слоў, нягледзячы на тое, што старажытныя могілкі не мелі статусу ахоўнага помніка, ніякія будаўнічыя працы там весціся не маглі без нагляду археолагаў.

© Sputnik / Виктор Толочко

Навуковы супрацоўнік Інстытута гісторыі НАН Беларусі Аляксандр Вашанаў распавядае, што Ільінская гара была старанна вывучана

Аж да канца сакавіка бягучага года на Іллінскай гары праводзіліся археалагічныя даследаванні. Пляцоўка пад будучую капліцу была цалкам вывучана.

"Мы дастаткова доўга даследавалі гэтыя могілкі, і аказалася, што гэта шмат'ярусная пахаванне. Гэта значыць, што тут хавалі памерлых вельмі даўно. У некаторых месцах пахаванні ішлі проста пластамі", - растлумачыў гісторык.

Пры гэтым ён удакладніў, што ўсяго было выяўлена каля 200 пахаваных. У цяперашні час працягваецца антрапалагічная экспертыза. Дакладную колькасць пакуль назваць цяжка, таму што ў адной магіле часам аказвалася адразу некалькі пахаванняў.

© Sputnik / Виктор Толочко

Старажытныя могілкі ў Бялынічах аказалася шмат"ярусным збудаваннем

Аляксандр Вашанаў адзначыў, што знойдзеныя ў ходзе работ прадметы дазваляюць датаваць могілкі XVII-XIX стагоддзямі, у прыватнасці, такі прамежак часу дазволілі ўсталяваць манеты, якія былі знойдзеныя.

© Sputnik / Виктор Толочко

Знойдзеныя археолагамі прадметы дазваляюць датаваць могілкі XVII-XIX стагоддзямі

Ільінская гара, такім чынам, з'яўляецца археалагічным аб'ектам згодна з беларускім заканадаўствам, таму што ўзрост пахаванняў перавышае 120 гадоў.

Усялякая магіла травой зарастае

Напрыканцы мая Інстытут гісторыі падрыхтаваў для праваслаўнага прыходу, які з'яўляецца заказчыкам работ, і мясцовых уладаў навуковае заключэнне аб выніках даследавання.

"У такіх дакументах мы заўсёды прапісваем, што працы могуць працягвацца, але ў выпадку выяўлення касцяных парэшткаў ці якіх-небудзь археалагічных аб'ектаў, неабходна абавязкова звярнуцца да археолагаў", - растлумачыў навуковы супрацоўнік.

Аляксандр Вашанаў успамінае, што пры правядзенні чарговага маніторынгу будаўніцтва капліцы ў Бялынічах на месцы ўзвядзення лесвіцы да яе проста ў паліцах пяску валяліся чалавечыя косткі і чарапы.

© Sputnik Александр Вашанов

На пачатку ліпеня пры правядзенні чарговага маніторынгу на месцы ўзвядзення лесвіцы да капліцы археолагі інстытута зафіксавалі мноства чалавечых костак і чэрапаў

"Самае сумнае, што па стане костак можна было сказаць, што яны ляжаць там не адзін тыдзень. Таму што, калі косткі доўга ляжаць на сонцы, яны выбельваюцца", - канстатаваў ён.

Атрымліваецца, што протаіерэй Маслаў працягнуў чарговы этап будаўніцтва, але пасля выяўлення астанкаў пахаваных на старажытных могілках людзей не звярнуўся да спецыялістаў, што ўжо з'яўляецца парушэннем заканадаўства Беларусі.

© Sputnik / Виктор Толочко

Так выглядае Ільінская гара, дзе выяўленыя старажытныя пахаванні і ўзводзіцца капліца, сёння

Пасля гэтага Інстытут гісторыі падрыхтаваў афіцыйны запыт у Магілёўскі аблвыканкам і мясцовы райвыканкам.

Чужое сумленне - магіла

Праз дзве гадзіны дарогі з Мінска мы апынуліся ў Бялынічах, дзе жыццё цячэ сваім парадкам, нагадваючы аб мерным побыце правінцыі, дзе пра выбары прэзідэнта 9 жніўня, здаецца, і зусім не ўспамінаюць.

© Sputnik / Виктор Толочко

Уезд у горад Бялынічы Магілёўскай вобласці

Пад'ехаць да Іллінскай гары, дзе будуецца капліца, не складана, таму што яна бачная, мабыць, адусюль. На старажытных могілках працуюць будаўнікі з мясцовага ПМК, меланхалічна разбіраюць апалубку пад лесвіцай, шліфуюць сцены капліцы, а на косткі, якімі пакрытая пляцоўка, здаецца, і зусім не звяртаюць увагі.

© Sputnik / Виктор Толочко

Працоўныя працуюць над узвядзеннем капліцы, нягледзячы на косткі продкаў, якія тырчаць з зямлі пад лесвіцай

Каля суседняга дома сустракаем мясцовую жыхарку Ірыну, фатаграфавацца яна, праўда, адмаўляецца, як і ўсе жыхары Бялынічаў пасля.

"Тут шмат костак знайшлі. Бацюшка прыязджаў са сваім памочнікам. Яны іх збіралі і павезлі кудысьці, - распавяла жанчына. - Сама я туды глядзець нават баюся, у мяне дзіцяці тры гады".

© Sputnik / Виктор Толочко

Жыхары навакольных дамоў аб касцях, вядома, ведаюць і пабойваюцца

Пасля гэтага адпраўляемся ў мясцовае РУУС, дзе нас сустракае дзяжурны афіцэр і просьба надзець маску і апрацаваць рукі дэзінфектарам (дзесьці каронавірус перамаглі, але пакуль, мабыць, толькі ў сталіцы).

Міліцыя ў Бялынічах аказваецца не ў курсе, што на Іллінскай гары з зямлі тырчаць косткі. Пасля тэлефоннай размовы з начальствам высвятляецца, што ніхто па гэтым факце да іх не звяртаўся, ды і пра вываз костак з могілак праваахоўнікі маленькага мястэчка не ведаюць нічога. Нам рэкамендавалі звярнуцца ў мясцовы Жылкамунгас.

© Sputnik / Виктор Толочко

Ні ў Жылкамунгасе, ні ў мясцовым РУУС пра сітуацыю на Іллінскай гары нічога не чулі

Галоўны інжынер Мікалай Канкевіч адмаўляўся размаўляць, спасылаючыся на занятасць, але, пачуўшы, пра што гаворка, змог толькі коратка адказаць: "Мы пра гэта ўпершыню чуем і ніякія косткі нікуды не вывозілі".

Адпраўляемся пагаварыць з настаяцелем храма абраза Бялыніцкай Божай Маці протаіерэем Сергіем Маславым.

Праўда, высвятляецца, што на месцы святара няма і па тэлефоне ён гаварыць не можа. Пра гэта нам паведаміў яго памочнік - пасля размовы з Маславым па мабільным. Прадставіцца, дарэчы, ён адмовіўся.

© Sputnik / Виктор Толочко

На ўваходзе ў храм абраза Бялыніцкай Божай Маці аб"ява: прымаюцца ахвяраванні на будаўніцтва капліцы на Іллінскай гары

Цэнтр Бялынічаў цяпер нагадвае ўдарную камсамольскую будоўлю, дзе ў броўнаўскім руху перамяшаныя тэхніка, будаўнікі і проста мінакі. Проста не верыцца, што яны могуць паспець навесці марафет у мястэчку да шостага верасня, таму што каля райвыканкама нават няма ганка, і, каб патрапіць унутр, трэба яго абыходзіць, ну ці пералазіць праз плот, як зрабілі мы з фатографам.

© Sputnik / Виктор Толочко

Бялынічы пагружаныя ў добраўпарадкаванне

Пасля таго, як у аддзеле ідэалагічнай работы, культуры і па справах моладзі сказалі, што таксама не ведаюць пра тое, што ўвесь схіл Іллінскай гары абсыпаны косткамі, дзівіцца таму, што ніхто не спыніў будоўлю, не прыходзіцца.
"Мы нічога пра гэта не ведаем, і святар нам не паведамляў. Інстытут гісторыі нам дасылаў афіцыйны ліст, што працы можна працягваць", - заявіла начальнік аддзела Іна Ігнатовіч.

© Sputnik / Виктор Толочко

На вуліцах мястэчка ў броўнаўскім руху перамяшаныя тэхніка, будаўнікі і проста мінакі

У пацверджанне сваіх слоў яна дастала важкую папку з афіцыйнай перапіскай са сталічнымі навукоўцамі, і ліст хутка знайшоўся, але ў ім ужо знаёмая фармулёўка - "у выпадку выяўлення касцяных парэштак работы павінны быць спыненыя".

Намеснік старшыні райвыканкама, які курыруе архітэктуру і будаўніцтва, Дзмітрый Давыдаў, як аказалася, таксама не ў курсе, што адбываецца на будаўнічай пляцоўцы. Хтосьці мог бы гэтаму здзівіцца, але не мы.

© Sputnik / Виктор Толочко

У Бялынічах на ўсю моц бурліць камсамольская будоўля

Вузкія дзверы ў магілу

Напрыканцы мы вырашылі яшчэ раз пад'ехаць да капліцы, і, як аказалася, не дарэмна. Напярэдадні ў Бялынічах прайшоў моцны дождж, і зямля на зрэзаным бульдозерам схіле Іллінскай гары была вельмі вільготнай.

Пасля абеду, калі ўсе падсохла, там і тут сталі праступаць косткі, а каля парога будучай капліцы - і зусім фрагмент чэрапа. Зрэшты, мяркуючы па рэакцыі рабацяг з ПМК, гэта іх ужо мала здзіўляла.

© Sputnik / Виктор Толочко

Калі зямля пасля дажджу падсохла, на паверхні сталі праступаць косткі

© Sputnik / Виктор Толочко

На гары лёгка можна выявіць рэшткі чарапоў

На пытанне, што яны робяць з косткамі, якія так і вытыркаюць з зямлі, адзін з будаўнікоў прапанаваў пагаварыць з прарабам па тэлефоне.

Высветлілася, што будоўляй той камандуе ўсяго тры тыдні, але косткі збірае памочнік святара Віталь Вяргейчык (той самы, што не хацеў прадставіцца ля царквы). Усе яны захоўваюцца ў протаіерэя.

"Пасля таго, як будзе пабудавана капліца, святар іх з усёй пашанай перапахавае", - запэўніў прараб у тэлефоннай размове.

© Sputnik / Виктор Толочко

Косткі ляжаць тут ужо не адзін тыдзень і паспелі пабялець на сонцы

Першы ж запыт у пошукавіку паказвае, што памочнік святара Вяргейчык у нядаўнім мінулым займаў пасаду начальніка аддзела архітэктуры і будаўніцтва Бялыніцкага райвыканкама. Наўрад ці дасведчаны чыноўнік не знаёмы з беларускім заканадаўствам і не ў стане падказаць протаіерэю Маславу, што закон парушаць не варта, нават калі так паспешліва будуеш храм.

© Sputnik / Виктор Толочко

Памочнікам настаяцеля храма, які не захацеў назваць сябе, апынуўся Віталь Вяргейчык, былы начальнік аддзела архітэктуры і будаўніцтва Бялыніцкага райвыканкама

Мясцовыя чыноўнікі спяшаюцца правесці выбары прэзідэнта, а пасля кароткай перадышкі прыняць Дзень пісьменства, ім няма справы да будоўлі, якая ідзе з парушэннем закона.

Жаданне хутчэй пабудаваць, руйнуючы магілы сваіх продкаў, цяжка растлумачыць, але факт застаецца фактам. Пакуль на гары зіхаціць у промнях сонца новы зруб, каля яе падножжа бялеюць косткі. З якім пачуццём сюды будуць прыходзіць вернікі і падымацца па лесвіцы, выбудаванай-над старажытных пахаваннях, можна толькі ўявіць.

Вернікі адзначаюць Ільін дзень 2 жніўня — дата гэтага свята з года ў год застаецца нязменнай. Як і кожнае іншае рэлігійнае свята, дзень прарока Ільі мае свае правілы, прыкметы і забароны. Sputnik распавядае вам аб традыцыях Ільіна дня.

Хто такі прарок Ілья?

Ілья жыў у Ізраільскім царстве ў IX стагоддзі да нашай эры — на самым світанку хрысціянства.

© Sputnik / Сергей Пушкин

Ільін дзень vs Дзень ПДВ: святар аб святкаванні на кантрасце

Лічыцца, што ў царстве Ілья быў самым дбайным змагаром чыстай веры і выступаў рэзка супраць ідалапаклонства і бязбожнасці. У гады яго жыцця валадарыў Ахаў, а яго ганарлівая жонка Езавэль хацела ўсталяваць культ Ваала і Астарты — паганскіх багоў.

Хоць усе прапаведнікі хрысціянства і былі выгнаныя з Ізраільскага царства, Ілья пераадолеў жрацоў паганскага культу, тым самым раззлаваў царыцу. Але ён уратаваў краіну ад доўгіх гадоў голаду, пасля чаго сышоў у пустыню і знайшоў сабе там вучня.

Хрысціяне вераць, што Ілью забралі на неба жывым — "на вогненнай калясніцы".

У славян Ілья лічыцца заступнікам грому, нябеснага агню, дажджу. Акрамя таго, ён заступнік ураджаю і ўрадлівасці. Сёння Ілью, самага ўшанаванага старазапаветнага святога, называюць апекуном паветрана-дэсантных войскаў і ваенна-паветраных сіл — першыя нават святкуюць сваё свята на Ільін дзень.

Традыцыі Ільіна дня

Лічыцца, што на Ільін дзень нельга працаваць у полі і агародзе — потым можна чакаць клопатаў і няшчасцяў з ураджаем. Не прынята ў гэты дзень і касіць траву — яна таксама хутка прыйдзе ў непрыдатнасць.

У славян на Ільін дзень было прынята не выганяць скаціну на пашу — іх магла заспець навальніца ці град, пастаянныя спадарожнікі прарока.

На Ільін дзень часта ідзе дождж, і гэта лічыцца добрай прыкметай — атрымаецца ўраджай у наступным годзе, а таксама дождж змые грахі і благія думкі.

Пасля 2 жніўня, згодна з традыцыямі, надыходзіць восень — час збору ўраджаю і падрыхтоўкі да зімы. Таму і з'явілася традыцыя на Ільін дзень купацца ў вадаёмах — апошні раз у годзе. Згодна з гэтай традыцыяй і дэсантнікі святкуюць прафесійнае свята на Ільін дзень.

Раніцай жа ў Ільін дзень неабходна памыцца расой — гэта дадасць здароўя і даўгалецця. Таксама вернікам раяць 2 жніўня наведаць царкву і памаліцца прароку.