Час бяжыць так хутка, як коціцца сонца па небасхіле. Сярэдні зімовы месяц з сапраўднымі маразамі і смакам святаў блізкі да завяршэння.
Ухваляючы Раство Хрыстова, здаецца толькі ўчора ўсе збіраліся за калядным сталом, ласаваліся каўбасамі, частавалі калядоўшчыкаў, хадзілі ў царкву на Вадохрышча і ладзілі Провады Каляд. А цяпер надышоў час засяродзіцца на будзёным, і народны каляндар нагадвае аб мудрых колішніх завядзёнках.
Пасля Вадохрышча пачыналася Малая вясельніца. Калісьці гэтай парой царква дазваляла вянчанне, і таму да Масленіцы спраўлялася найбольшая колькасць вяселляў. А якое ж вяселле без смачных пірагоў? Самы час падпальваць у печы і выпякаць пірагі!
Пірог – святочная страва беларускай кухні, якая суправаджае ўсе сямейныя святы.
У традыцыйнай свядомасці пірог – увасабленне багацця, дастатку, заможнасці. Так пра небагатага чалавека казалі: "На хлеб мае, на пірог шукае".
У народзе звычай адорваць пірагамі заўсёды азначаў імкненне дзяліцца дабрабытам. На Каляды і Вялікдзень імі абавязкова частавалі калядоўшчыкаў і валачобнікаў. У калядных і валачобных песнях так і спяваецца: "А механошу чатыры грошы і пірог харошы…" і "...кварту гарэлкі, пшоны пірог, к таму пірагу місу тварагу...".
І цяпер, як і даўней, пірагі пякуць на хрэзьбіны, вяселле, з пірагом адпраўляюцца ў сваты, сустракаюць дарагіх гасцей. На Брэшчыне і Гарадзеншчыне існаваў нават вясельны абрад пад назвай Перагі. Падчас абраду госці нявесты праз тыдзень пасля вяселля ехалі да жаніха і, вядома ж, везлі з сабой пірагі. У вёсцы Баброўнікі Гарадоцкага раёна з гэтай нагоды казалі: "Ужэ за тыдзень пірогі робяць".
Беларускія пірагі заўсёды маюць круглую або прадаўгаватую форму, а адзін з вясельных пірагоў рагойш выпякаецца ў выглядзе рога.
"Пірог" або "пірох" гэта не толькі здобная булка, упрыгожаная шышкамі, кветкамі, каласамі і птушкамі, гэта яшчэ і бохан белага або чорнага хлеба.
Тэхналогія выпякання пірагоў была блізкай да хлеба. Сфарміраваныя боханы адпраўлялі ў печ на драўлянай лапаце з доўгай ручкай, таму пачуўшы ў гутарцы, што гаспадыня спякла "вялікі пірог хлеба на ўсю лапату" ніхто не здзіўляўся.
Дражджавыя пірагі пяклі не толькі з нагоды якога небудзь свята, але і тады, калі вельмі хацелася чаго-небудзь смачнага.
Старадаўнія рэцэпты
Каб адчуць гісторыю на смак, прапаную некалькі даўніх рэцэптаў пірагоў ад беларускіх кухарак, якія спадзяюся прыйдуцца вам да спадобы.
Рагойш
З чаго гатаваць. Для цеста:
Для накрыпкі.
Як гатаваць. У цёплым малацэ распусціць дрожджы і ўсыпаць палову мукі. Падрыхтаваную рошчыну пакінуць у цёплым месцы на гадзіну. Калі аб’ём рошчыны павялічыцца ў два разы і яна пачне паціху апускацца, дадаць соль, цукар, сметанковае масла, астатнюю муку і замясіць цеста. Паставіць цеста для закісання ў цёплае месца яшчэ на дзве гадзіны.
Пасыпаць стол мукой і выкласці на стол гатовае цеста, падзяліць яго на два роўныя кавалкі, кожны з якіх раскачаць у пласт таўшчынёй у 3 см і пакласці у іх сярэдзіну накрыпку, надаць форму рога.
Рагойшы пакласці на бляху вышмараваную алеем, памазаць яйкам, зрабіць праколы для выйсця пары і выпякаць у печы або духоўцы да гатовасці.
Для накрыпкі асобна спячы мяса птушкі, пакрышыць яго, дадаць туды падсмажаную на алеі цыбулю, соль, перац, перамяшаць, укласці ў раскачанае цеста.
Пірог на кожны дзень
А гэты рэцэпт упершыню быў надрукаваны ў Вільні ў 1854 годзе ў кнізе Вінцэнты Завадскай "Першая беларуская кулінарная кніга. Літоўская кухарка".
З чаго гатаваць.
Як гатаваць. Уліць пакаёвай тэмпературы малако ў вялікую ёмістасць, пасаліць, працадзіць туды дрожджы, усыпаць столькі мукі, каб можна было лёгка зрабіць камячкі, накрыць і паставіць, каб цеста падышло.
Калі рошчына падрасце, моцна выбіць, уліць жаўткі, узбітыя з цукрам да белага колеру, дадаць тоўчаны міндаль, узбітую з бялкоў пену, пасля дадавання кожнага інгрыдыенту мяшаць.
Потым мясіць моцна, дасыпаючы столькі мукі, каб цеста можна было рэзаць нажом, не пакідаючы на ім слядоў ад нажа, у канцы ўліць масла, яшчэ добра вымешаць з маслам і пакінуць, каб падышло.
Потым рабіць булкі і класці іх на бляху, вышмараваную маслам і пасыпаную мукой.
Паставіць у цёплае месца і калі падрастуць, памазаць яйкам і выпякаць гадзіну.
Смачна есці!
Алесь Бачыла нарадзіўся 2 сакавіка 1918 года ў вёсцы Лешніца, непадалёк ад Мінска, у сялянскай сям'і. Пачаў друкавацца яшчэ ў 1934 годзе, але першы зборнік убачыў свет толькі ў 1947 годзе. Вышэйшую адукацыю Алесь Бачыла атрымаў у Мінскім настаўніцкім інстытуце, пасля яго заканчэння быў прызваны ў армію і служыў да 1945 года.
Пасля заканчэння вайны Алесь Бачыла працаваў у "Настаўніцкай газеце", а потым – у газеце "Літаратура і мастацтва", дзе ў 1952 годзе стаў намеснікам галоўнага рэдактара.
Алесь Бачыла – аўтар шматлікіх зборнікаў паэзіі: "Шляхі", "Зоры вясеннія", "Юнацтва", "Тры багіні", "Паэмы тугі" і іншых. Шматлікія яго вершы пакладзены на музыку. Акрамя таго, Бачыла напісаў лібрэта для опер "Яснае світанне", "Калючая ружа", "Зорка Венера" і іншых, а таксама аперэты "Паўлінка". Звяртаўся паэт і да жанра сатыры. Ведаў некалькі моў, перакладаў на беларускую творы рускіх, украінскіх, латышскіх паэтаў.
Пайшоў з жыцця Алесь Бачыла 3 студзеня 1983 года, калі яму было ўсяго 64 гады, і быў пахаваны ў Мінску на Усходніх могілках.
У дзень нараджэння славутага паэта Sputnik прапануе ўспомніць яго творы, а мабыць нават і праспяваць іх.
Чытайце таксама:
Лён на Беларусі вырошчваюць са старадаўніх часоў. Продкі заўсёды ставіліся з павагай да гэтай культуры, бо яна літаральна магла апрануць цэлую сям’ю і нават вёску. Чыстае і светлае льняное адзенне было сімвалам нявіннасці і маральнай чысціні, таму маладыя дзяўчаты на вяселле апраналі сукенкі, зробленыя з ільнянога матэрыялу. А ў Старажытным Егіпце, дзе людзі даведаліся пра лён 7-9 тысяч гадоў таму, тканіны з лёну лічыліся элітнымі, таму ў іх заварочвалі муміі егіпецкіх фараонаў.
Прыгажосць і зручнасць ільняной тканіны цэніцца ва ўсім свеце, а на Беларусі і дагэтуль захоўваюць традыцыі льнянога ткацтва. Кросны, варштат, мялкі, церніцы, трапкач і іншыя старадаўнія прылады для вырабу льняной тканіны — у фотастужцы Sputnik.
Гэта, безумоўна, не нанатэхналогіі, але паглядзець таксама ёсць на што.
Глядзіце таксама:
На Беларусі лён вырошчваюць са старадаўніх часоў. Нашы продкі казалі, што "лён усіх апранае", і прысвячалі гэтай сельскагаспадарчай культуры свае песні, вершы і казкі.
Лён быў сімвалам нявіннасці і маральнай чысціні, таму нявеста на вяселле апранала сукенку з ільну. На беларускім гербе кветачкі льну сімвалізуюць працавітасць, дабрабыт і парадак.
Традыцыйнай прыладай ткацтва на Беларусі быў гарызантальны ткацкі станок — кросны. Беларускія навукоўцы вылучаюць некалькі тыпаў ткацкіх станкоў, якія існавалі ў XIX — пачатку XX стагоддзя і адрозніваліся па канструкцыі. У больш прымітыўных (на "сохах" і на "станінах") асобныя дэталі ўкапваліся ў зямлю ці мацаваліся да столі. Больш дасканалыя называліся "рамавы ткацкі станок" ці "варштат".
На першым этапе льноапрацоўкі ад сцяблоў саспеўшага, а потым вымачанага і высушанага льну аддзяляюць галоўкі. Рабілася гэта пры дапамозе драўляных "пранікаў", якімі іх аббівалі. На поўначы Беларусі галоўкі абрывалі спецыяльнымі нажамі-"драчкамі".
Пасля абрывання галовак сцябло льну разміналі на "мялках" або "церніцах", каб вызваліць з яго валакно. На Беларусі вядомыя нахільныя і гарызантальныя мялкі. Іх рухомыя часткі — білы — мелі адно ці два рэбры.
Пасля апрацоўкі на мялках рэшткі кастры на валакне выдалялі пры дапамозе "трапала".
Прыладамі для часання льну служылі драўляныя і металічныя "грэбні". Пры іх дапамозе валакно расшчаплялася на больш тонкія валаконцы і канчаткова ачышчалася ад кастры. Пасля часання льну атрымлівалася валакно рознай якасці. Адыходы ад часання ўтваралі "кудзелю".
Валакно, якое заставалася пасля часання, — "кужаль" — спляталася ў косы і ў такім выглядзе захоўвалася да прадзення.
Наступны этап апрацоўкі льну — прадзенне — звязаны з вырабам нітак з валакна. Звычайна ім займаліся жанчыны ў перыяд з лістапада па сакавік. Асноўнымі прыладамі прадзення былі прасніца, верацяно і самапралка.
Працэс прадзення пачынаўся з замацавання кудзелі на прасніцы. На стойцы мацавалася кудзеля, а на донца садзілася жанчына. Стойка прасніцы, якая не мела донца, устаўлялася ў спецыяльную адтуліну ў лаве.
Самая старадаўняя прылада для прадзення — верацяно. Яго выраблялі з драўніны ясеня, грушы ці бярозы. Пры прадзенні жанчына пальцамі правай рукі выцягвала валакно з кудзелі, адначасова трыма пальцамі левай рукі паварочвала верацяно.
МІНСК, 2 сак – Sputnik. У Беларусі пачаўся трэці этап рэпетыцыйнага тэсціравання, ён будзе доўжыцца да канца красавіка, паведамілі Sputnik у Рэспубліканскім інстытуце кантролю ведаў (РІКВ).
Першы этап РТ адбыўся з кастрычніка па снежань 2020 года, другі - са студзеня па люты 2021-га.
"Што тычыцца раскладу ЦТ, яно стане вядома ўжо ў гэтым месяцы: Мінадукацыі апублікуе адпаведную пастанову", - паведамілі ў РІКВ.
Па ўсіх прыродазнаўчых прадметах з часткі А тэстаў прыбралі 10 заданняў (раней іх было 38, цяпер - 28), а ў В дадалі 4 задачы - зараз іх 16 замест 12. Што тычыцца тэсту па замежнай мове, то тут замест 48 заданняў у частцы А стала 30, а ў В будзе 18 задач - замест 12 ранейшых.
Пры гэтым час на праходжанне выпрабаванняў застаўся ранейшым.
Як раней пісаў Sputnik, першыя змены ў ЦТ адбыліся ў тэстах па матэматыцы і фізіцы. У тэставанні па гэтых прадметах з часткі А прыбралі дзве задачы (зараз іх 18 замест 20), у В дадалі дзве (цяпер 14 замест 12). Акрамя таго, у заданнях частцы А зараз можа быць некалькі правільных адказаў (раней правільны адказ мог быць толькі адзін).
Як распавялі ў РІКВ, змены зроблены для таго, каб "звесці" тэорыю верагоднасці "пры выкананні тэстаў да мінімуму, зрабіць цэнтралізаванае тэсціраванне больш справядлівым для добрасумленных абітурыентаў".
Чытайце таксама: