"Бегла бы ў жаху": Чарнігаўская пра тое, чаму трэба і не трэба вучыць дзяцей
(абноўлена 16:54 14.10.2019)
Да святкавання Дня маці - развагі вядомага расійскага вучонага, нейралінгвіста Таццяны Чірнігаўскай пра тое, як трэба развіваць здольнасці дзіцяці ў эпоху цыфравізацыі з прыходам у жыццё гаджэтаў і штучнага інтэлекту."Бежала бы в ужасе": Черниговская о том, чему надо и не надо учить детей
Па-за залежнасцю ад развіцця тэхнічнага прагрэсу дзіцяці ў раннім узросце неабходна даць шанец, вобразна кажучы, "паспрабаваць смак розных страў", каб ён змог вызначыцца сам, што яму падабаецца - навобмацак, на слых, на густ і гэтак далей. Такое меркаванне ў праекце "Як зразумець самога сябе" выказала доктар біялагічных навук, прафесар у галіне нейранавук і псіхалінгвістыкі Таццяна Чарнігаўская.
©
Sputnik / Виктор Толочко
"Дзіця ж павінна палітру спачатку атрымаць. Як яно даведаецца, якія колеры, калі мы яму паказваем толькі чорны і белы? Таму дзецям трэба ў малодшым узросце дакладна прадастаўляць магчымасць павучыцца ўсяму - і маляваць, і танцаваць, і скакаць, і спяваць, і ляпіць, і вязаць, і рашаць задачы", - разважае Чарнігаўская.
Прафесар таксама дзеліцца асабістым вопытам аб тым, што раіць студэнтам, калі да яе звяртаюцца за кансультацыяй, як выявіць схільнасць да таго ці іншага занятку ці прафесіі.
"Я ім кажу: "Давайце пачнем з другога боку, скажыце, што вы сапраўды не хочаце рабіць". Вось калі б мне цяпер сказалі: "Ідзі працаваць бухгалтарам, мы табе будзем плаціць мільён у дзень", я ў жаху бегла б, сказаўшы, я лепш наогул не буду есці нічога. Я проста не магу гэтага рабіць... Але колькі заўгодна людзей, якія гэта робяць з задавальненнем і ім падабаецца", - адзначае Чарнігаўская.
Пытанне не ў тым, што ёсць добрыя або дрэнныя спецыяльнасці ці заняткі, гаворка ідзе пра тое, што падыходзіць для канкрэтнага чалавека, рэзюмуе прафесар.
Фрагмент гутаркі з доктар біялагічных навук, прафесарам Таццянай Чарнігаўскай слухайце ў аўдыёзапісы радыё Sputnik Беларусь.
Тэги:
"Ужо няма соннай сітуацыі": пісьменніца аб пераездзе ў Беларусь з Германіі
(абноўлена 12:35 05.07.2020)
Член саюза пісьменнікаў Беларусі Святлана Кандрашова - пра рашэнне вярнуцца на радзіму пасля 20 гадоў жыцця ў Германіі, нямецкай і беларускай тактыцы барацьбы з COVID-19, афіцыйнай медыцыне і фітатэрапіі, паэзіі і ўражаннях ад перадвыбарчай кампаніі ў Беларусі.Госця з Германіі, паэтка і пісьменніца Святлана Кандрашова прыляцела ў Беларусь адразу пасля аднаўлення авіязносін паміж дзвюма краінамі ў сувязі з некаторым паляпшэннем эпідэмічнай сітуацыі.
©
Sputnik / Сергей Гунеев
"Вы ведаеце, чым больш панікі, тым больш адрэналіну ў крыві ў людзей, тым больш псіхозу і дэпрэсіі. У нас у Германіі нават ёсць выпадкі суіцыду маладых, яны не могуць сядзець пад замком вельмі доўга, а самаізаляцыя была вельмі жорсткая, закрыліся 22 сакавіка, і практычна ўвесь час цягнулі-цягнулі і дацягнулі да 2 чэрвеня. Потым пачалі патрошку выпускаць маленькіх дзяцей, улічваючы, што яны быццам не могуць быць пераносчыкамі, а групы старэйшыя - нам наогул забаранілі выязджаць", - успамінае суразмоўніца.
Таксама госця распавядае аб нюансах жыцця ў Германіі, розніцы паміж даходамі і бытавымі выдаткамі ў насельніцтва і мігрантаў, ўласным рашэнні вярнуцца на радзіму, зносінах з беларускімі чыноўнікамі з гэтай нагоды і ўражаннях аб ходзе перадвыбарчай кампаніі.
"Мне падабаецца такая хваля ўздыму ў людзей, што ўжо няма такой соннай сітуацыі, але штосьці хутка гэтая хваля паднялася, я не паспяваю вывучаць, хто яны і што яны, ... улічваючы сітуацыю ў сусветным плане я як міратворац лічу, што трэба пачакаць, пакінуць пакуль сітуацыю, каб крыху разруліць. Давайце паглядзім, што будзе, і якія опцыі мы атрымаем", - адзначае Кандрашова.
Таксама ў размове: афіцыйная медыцына супраць фітатэрапіі на фоне эпідэміі COVID-19 і парады - як з дапамогай траў падтрымаць імунітэт у неспрыяльнай эпідэміялагічнай абстаноўцы, падрабязнасці ў відэатрансляцыі.
*Меркаванне спікера можа не супадаць з меркаваннем рэдакцыі
Тэги:
Адзінай вакцыны не атрымаецца? Вірусолаг ацаніў новыя мутацыі COVID-19
(абноўлена 09:31 02.07.2020)
Як ўлічыць мутацыі каронавіруса пры стварэнні эфектыўнай вакцыны, і ці трэба распрацоўваць новы прэпарат ад кожнага новага штаму ў выпадку другой хвалі захворвання ў свеце або ўспышак у асобных краінах, разважае вірусолаг, акадэмік РАПН Анатоль Альштэйн.Единой вакцины не будет? Вирусолог оценил мутации COVID-19
Зменлівасць віруса COVID-19 менш, чым у грыпу, і гэтым вызначаецца магчымасць стварэння вакцыны, якая будзе абараняць на працягу досыць доўгага часу, адзначыў на радыё Sputnik вірусолаг, доктар медыцынскіх навук, прафесар Анатоль Альтштэйн, адказваючы на пытанне, ці спатрэбіцца змяніць вакцыну пры далейшай змене віруса.
©
Sputnik / Сергей Гунеев
"Геном віруса грыпа складаецца з асобных кавалкаў, там вельмі лёгка ў розных варыянтаў віруса адбываецца перамешванне, таму ён такі зменлівы. Тут геном уяўляе сабой адну нітку. Яна доўгая, праўда, але адна, і таму вірус не так зменлівы, як вірус грыпу" , - сказаў вірусолаг.
Вірус сапраўды змяняецца, аднак зусім неабавязкова, каб мяняліся яго антыгенныя ўласцівасці, ад якіх залежыць імунітэт, і таму вакцына, якая зараз ствараецца, нягледзячы на нейкія невялікія змены віруса, зможа забяспечыць абарону надоўга, калі яе эфектыўнасць пацверджана падчас выпрабаванняў, патлумачыў прафесар.
Цяпер каля 150 калектываў займаюцца распрацоўкай вакцыны, акрамя таго, ідуць выпрабаванні дзясятка вакцын ў розных краінах, дадаў Альштэйн. Нагадаем, раней у Новасібірску навуковым цэнтры вірусалогіі і біятэхналогіі "Вектар" паведамілі аб трох расійскіх прататыпах вакцыны ад каронавіруса, якія паспяхова прайшлі выпрабаванні і паказалі сваю эфектыўнасць.
"На самой справе розніца ў месяц не мае ніякай ролі, важна, каб яна была якаснай, бяспечнай і эфектыўнай, гэтыя маленькія адрозненні на працягу месяца - гэта пытанне спартыўнае і палітычнае", - дадаў Альштэйн.
Тэги:
Тэмы:
Па чатыры трэніроўкі ў дзень! Чэмпіёнка Алена Хлопцава - пра Алімпіяду-80
(абноўлена 10:19 02.07.2020)
Алімпійская чэмпіёнка ў акадэмічным веславанні Алена Хлопцава распавяла аб знясільваючай падрыхтоўцы да Алімпіяды-80, гучнай перамозе і прычынах, па якіх сышла з вялікага спорту.Выбітная спартсменка Алена Хлопцава прынесла сваёй краіне адзінае золата ў акадэмічным веславанні на Алімпіядзе-80. У тым спаборніцтве яна плыла ў двойцы з Ларысай Паповай: сёння прызнаецца, што хвалявалася куды менш, чым напарніца.
Sputnik папрасіў спартсменку падзяліцца ўспамінамі пра Алімпіяду-80 і распытаў пра цяперашняе жыццё - пасля заваявання мноства спартыўных вяршынь.
Баялася вады! З чаго ўсё пачалося
У сям'і Алены Хлопцавой не было спартсменаў. Суразмоўніца прызнаецца: вяршыняў пакараць не імкнулася, і жыццё спорту прысвячаць не збіралася - так атрымалася.
"Як я прыйшла ў спорт? Проста пайшла вучыцца плаваць: за кампанію з аднакласніцай. Я нават вады баялася, ужо не памятаю дакладна, як мне ўдалося перамагчы страх - памятаю толькі, што на першым занятку ў ваду так і не зайшла, была на борціку. А потым неяк паплыла паволі", - сціпла распавядае суразмоўца.
©
Photo : из личного архива Е.Хлопцевой
Сёння Алена Хлопцава з задавальненнем працуе трэнерам у басейне: вучыць плаваць дзяцей і дарослых
Да веславання, якое прынесла Алене мноства перамог, ёй і плаванне цалкам давалася: ужо ў 13 гадоў яна стала майстрам спорту. Здольнасці і перспектывы ўбачыў трэнер, дзеліцца спартсменка: так дзяўчынка хутка апынулася ў юнацкай зборнай па плаванні.
"Дзеці ж нічога не разумеюць, прыходзяць - хто за чым: адны забаўляюцца, іншыя проста плаваць вучацца. А я трэніравалася, і вынік быў у наяўнасці. Думаю, усё ўзаемазвязана: не будзь таленту, я б, можа, і стала майстрам спорту, але потым", - разважае яна.
Пра першы заробак і адмову ад плавання
У складзе юнацкай зборнай СССР па плаванні ў алены атрымалася паездзіць па свеце, набрацца багатых уражанняў - тады мала каму быў даступны выезд за мяжу.
©
Photo : из личного архива Е.Хлопцевой
Чацвёрка: Таццяна Башкатава, Вольга Каспина, Алена Хлопцава і Ларыса Папова
"Памятаю, што на першы заробак купіла нешта маме ў падарунак. На якія забавы марнаваць грошы савецкім дзецям? Тады не было гаджэтаў і аквапаркаў, усё было ў двары, у перапынках паміж школай і трэніроўкамі", - успамінае яна.
©
Sputnik / Дмитрий Донской
З плавання Алена Хлопцава сышла (як гэта часта здараецца ў спартсменаў) пасля таго, як знікла магчымасць займацца з любімым трэнерам. Удавацца ў падрабязнасці суразмоўца адмаўляецца, кажа толькі, што трэнера вымусілі зьехаць - разам з ёй знікла і цікавасць да плавання.
"Група распалася: нас сталі аддаваць то аднаму, то другому трэнеру. А кожны з іх усё роўна займаўся ў першую чаргу са сваімі спартсменамі, а ўжо потым з тымі, хто з'явіўся. Мяне сталі перавучваць - перш у "кроль" аддалі, потым у "дэльфін".
Мне гэта не спадабалася, цікавасць знік, і я кінула", - прызнаецца Алена.
Але да ад'езду трэнер Рыма Войцік паспела пазнаёміць Алену з трэнерам па веславанні Ядвігай Руткоўскай: па словах спартсменкі, яна і не ведала да гэтага, што ёсць такі від спорту. Магчыма, пры іншых абставінах і занялася б чымсьці іншым, разважае суразмоўца.
©
Photo : из личного архива Е.Хлопцевой
Алена Хлопцава і Ларыса Папова, фота зроблена адразу пасля перамогі на Алімпіядзе-80 перад прэс-канферэнцыяй
Пра (не)дзяцінства і дзікія нагрузкі
"Можа, гэта дзіўна, але я не магу сказаць, што жыць не магла без спорту. Мне прапанавалі, і я стала займацца: усё неяк будзённа. Не было думак і мараў, як і вялікіх амбіцый - усё само атрымлівалася", - кажа Алена Хлопцава.
Паводле яе слоў, у той час не было такога павальнага захаплення спортам і здаровым ладам жыцця. У кожнага была свая матывацыя: Алену вось цікавілі ў першую чаргу зносіны з цікавымі людзьмі ў зборнай. І ўсё ж, чым больш трэніруешся, тым цікавей становіцца - хочацца паляпшаць вынікі і перамагаць на спаборніцтвах.
"Трэніроўкі цяжкія былі, не без гэтага. Я б нават так сказала: дзіўна, што выжылі. Вельмі вялікія нагрузкі, працавалі літаральна на знос - самі ўявіце, на зборах у спартсменаў па чатыры трэніроўкі ў дзень!" - успамінае яна.
Алена Хлопцава кажа, што і дзяцінства ў яе было - маўляў, да дзевяці гадоў у двары "расла". Ды і ў юнацтве спартсменка мала перажывала, што бачыцца са старымі прыяцелямі зрэдку, прыязджаючы са збораў.
Кінуўшы плаванне ў 15 гадоў, ужо ў 16 Алена трапіла ў дарослую зборную каманды СССР па веславанні. Яна ўспамінае: установачны збор стартаваў восенню, там збіралася шмат весляроў з усяго Саюза, а да вясны частку адсеівалі.
©
Photo : из личного архива Е.Хлопцевой
У складзе юнацкай зборнай СССР па плаванні Алене давялося паездзіць па свеце
"Мяне там прымацавалі да трэнера, але на вадзе часцей даводзілася бываць адной. Сказалі, што займацца мной асабліва няма калі - людзей да Чэмпіянату свету рыхтуюць. Так што давалі заданне, а я сама сабе трэніравалася. Увесну адбіралі людзей у каманду: трэба было добра выступіць у адзіночцы. Я і выступіла - так мяне сталі рыхтаваць да дарослага Чэмпіянату свету, дзе я ўпершыню выступіла ў 17 гадоў. Дарэчы, на юнацкім пабывала на год пазней", - дзеліцца яна.
"Алімпіяды баяліся, асабліва напарніца"
Алена Хлопцава ўспамінае: да Алімпіяды-80 рыхтавалася старанна. Спартсменка да таго моманту не першы год выступала за каманду Саюза, неаднаразова выязджала на чэмпіянаты свету - недалёка "маячылі" і Гульні.
"Першапачаткова рыхтавалася выступаць у чацвёрцы, цэлы год амаль. А потым вырашылі паспрабаваць у двойцы. Вядома, складана было: нагрузкі ў зборнай камандзе пабольш за хатнія. Перакусіў, адпачыў, патрэніраваўся, адпачыў, патрэніраваўся, перакусіў... І так па крузе. Усе засяроджана на тым, каб хапала адпачынку і было досыць трэніровак. На тое яны і зборы", - успамінае Алена.
Успамінаючы эмоцыі напярэдадні Алімпіяды, суразмоўніца прызнаецца: да спаборніцтваў ставілася спакайней за напарніцу Ларысу Папову.
©
Photo : из личного архива Е.Хлопцевой
Узнагароджанне адразу пасля пераможнага заезду на Алімпіядзе-80: злева ад Паповай і Хлопцавой суперніцы з Германіі, справа - румынкі
"Яна значна больш перажывала. У яе ўжо быў вопыт выступлення на Алімпійскіх гульнях, яна была старэй і заграбная - больш адказнасці. Перада мной стаяла задача падтрымліваць яе падчас гонкі, паспяваць усё. Так усё і выйшла", - дзеліцца яна.
Хлопцава кажа, што ў той час усе ў "сацлагеры" былі наймацнейшымі: румыны, балгары, і асабліва нямецкая каманда, якая забірала амаль усе прызы на чэмпіянатах свету.
"Так вось у нас выступалі чэмпіёнкі Алімпійскіх гульняў-76 з Румыніі і чэмпіёнкі свету 1979 гады - немкі. А самі мы, уласна кажучы, у двойцы ў першы раз на вялікіх спаборніцтвах выступалі, таму што да гэтага толькі ўнутрысаюзнай былі. Вельмі адказна, вядома", - прызнаецца спартсменка.
Якой была перамога
На перамозе Алена Хлопцава падрабязна не спыняецца: "усё і так напісана". Паводле інфармацыі НАК, у папярэднім заездзе на Алімпійскіх гульнях у Маскве ў двойкі Хлопцава-Папова не было ніякага тактычнага плана. Але спачатку румынская лодка перасекла створ праз дзве секунды, а пасля на секунду адстала і нямецкая.
У цэлым, падчас фінальнага спаборніцтвы савецкая двойка адразу сышла са старту хутчэй іншых і лідзіравала да фінішу: перамога атрымалася пераканаўчая.
©
Photo : из личного архива Е.Хлопцевой
Пераможны экіпаж: Ларыса Папова і Алена Хлопцава
Той момант не забыўся і праз шмат гадоў, прызнаецца спартсменка. "Мы ўздыхнулі з палёгкай, што выйгралі, - усё ж напружанне было вельмі вялікае. Радаваліся па-вар'яцку, тым больш, што наш медаль аказаўся адзіным золатам СССР у акадэмічным веславанні. Было прыемна, што столькі намаганняў і часу не сышлі марна", - усміхаецца Алена Хлопцава.
Кажа, толкам не святкавалі: адразу пасля спаборніцтваў адправіліся на прэс-канферэнцыю, а потым - у вёску.
"Мы асабліва не святкавалі: Алімпіяда працягвалася, на наступны дзень людзі таксама выступалі, а мы жылі ў дамах, у якіх трэба было выконваць цішыню і парадак, каб нікому не перашкодзіць. Але, натуральна, віншавалі нас усё", - распавядае алімпійская чэмпіёнка.
Паводле яе слоў, Алімпіяда запомнілася і многім іншым, не толькі хваляваннем і эйфарыяй пасля перамогі: удзельнікамі ў розных незвычайных строях, выступленнямі артыстаў - уражанняў хапала. А потым з перамогай рабят прынялі дома захопленыя бацькі.
©
Sputnik из личного архива Е.Хлопцевой
Алена Хлопцава з трэнерам Анатолем Паповым на Чэмпіянаце свету 1983 года, ён трэніраваў іх з Ларысай Паповай
"Спытайце пра ўзнагароду? Мне далі прэмію за Алімпійскія гульні, а яшчэ магчымасць без чаргі набыць аўтамабіль. Прэмія была чатыры тысячы (з іх 800 рублёў падаходнага падатку). Не магу сказаць, шмат гэта ці мала, але "Волга" каштавала 12. Я яе купіла ў выніку, праўда, праз некалькі гадоў", - кажа Хлопцава.
Спярша стамілася і кінула, потым прыйшлося сысці
"Упершыню я кінула грэблю ў 1985-м. Стамілася, сіл не было ніякіх. Галоўны трэнер зборнай СССР прапанаваў мне адпачыць, паездзіць са зборнай у якой заўгодна якасці. І я год адпрацавала са сваёй камандай масажысткай (у мяне і "скарыначка" была). Таксама няпроста было: хлопцы двухмятровыя, паспрабуй адмасіруй. Трэнер разлічваў, што я перадыхну - вернецца жаданне веславаць. А я выйшла замуж і нарадзіла дзіця", - гаворыць адкрыта чэмпіёнка.
Вярнуцца ў грэблю Алену Хлопцаву ўгаварылі толькі праз 2,5 гады: яна апынулася ў пары з Кацярынай Хадатовіч. А ў апошні раз выступіла на Алімпійскіх гульнях у Барселоне, ужо за зборную каманду СНД: у моцнай парнай чацвёрцы, якая прывезла на радзіму бронзавыя медалі.
©
Photo : из личного архива Е.Хлопцевой
Алена Хлопцева і Ларыса Фадзеева (у цэнтры) перамаглі падчас заезду ў двойцы на юнацкім ЧС ў 1978 годзе
"А далей мы сталі кожны па сваіх месцах рыхтавацца. Я думала, што калі выступала 18 гадоў за зборную СССР, усюды трапляла і адбіралася, медалі дадому прывозіла, то і ў зборнай Беларусі змагу яшчэ гадоў дзесяць папросту трэніравацца. У мяне на той момант цалкам хапала яшчэ і сіл, і жаданні. Як аказалася, усё не так проста: скончылася ўсё сумна.
З-за канфлікту (я не стану называць прозвішчаў) нам сталі літаральна ўстаўляць палкі ў колы: не давалі бензіну на катэр перад чэмпіянатам, не дазвалялі гоначную лодку з вёсламі браць... Ніхто нас не хацеў разумець, у тым ліку ранейшае кіраўніцтва спорткамітэта. Мне імкнуцца было ўжо няма куды, а прыніжацца не хацелася. Тады яшчэ маладую Кацю Хадатовіч я падбадзёрвала, маўляў, усё наперадзе. Яна перасела ў адзіночку, а я вырашыла завязаць з веславаннем", - успамінае яна.
На той момант у Алены ўжо была сям'я: спартсменка вырашыла, што дома - лепш, чым дзе-небудзь. Сёння яна з задавальненнем працуе трэнерам у басейне: вучыць плаваць дзяцей і дарослых.
"Мне падабаецца інструктарскіх праца. Аб трэнерстве і падрыхтоўцы дзяцей да спаборніцтваў я і не думала: мне іх шкада. Я памятаю, як гэта: хіба магу, зведаўшы на сабе, прымушаць дзіця плыць, калі яно кажа "я не магу"? Ды і раз'ездаў я не хацела", - прызнаецца Алена Хлопцава.
Яна да гэтага часу мае зносіны з тымі самымі цікавымі людзьмі з алімпійскага мінулага, якія і былі для яе адным з галоўных задавальненняў. Да прыкладу, з Ларысай Паповай, напарніцай з пераможнай лодкі на Алімпіядзе-80, раней нават ездзілі адзін да аднаго ў госці - і цяпер часцяком сазваніваюцца.
Тэги:
Тэмы: