Сорак гадоў таму на летніх Алімпійскіх гульнях у Маскве Мікалай Кіраў заваяваў бронзавы медаль, саступіўшы толькі 0,06 секунды ўладальніку сусветнага рэкорду ў бегу на 800 метраў.

Хуткі ад прыроды

Прафесійна займацца бегам Мікалай Кіраў пачаў толькі ў канцы дзясятага класа. Прычым трэнерам прыйшлося нават угаворваць яго перайсці вучыцца ў школу-інтэрнат спартыўнага профілю (цяпер гэта Гомельскае дзяржаўнае вучылішча алімпійскага рэзерву).

© Sputnik / Максимов

Мікалай Кіраў (на першым плане злева) прафесійна займацца бегам пачаў даволі позна для спартсмена, але хутка выйшаў на добрыя вынікі

"Так-то я выступаў за сваю школу з гарадскога пасёлка Стрэшын на спаборніцтвах і па лёгкай атлетыцы, і па футболе, і па іншых відах спорту. Трэнеры і фізрукі ў Жлобінскім раёне мяне добра ведалі. І ў апошняй чвэрці 10-га класа нават прапанавалі прадставіць раён на абласных спаборніцтвах, якія ў Светлагорску праходзілі", - успамінае спартсмен.

На падобных спаборніцтвах заўсёды прысутнічалі прадстаўнікі школ-інтэрнатаў спартыўнага профілю. Самародка, які абганяў рабят, што трэніраваліся ў секцыі па лёгкай атлетыцы не першы год, адразу заўважылі.

"Праз некаторы час да мяне дадому прыехала трэнер, не памятаю, як звалі, і прапанавала перавесціся ў спартыўную школу ў Гомелі. Што гэта, я не ведаў тады. Ды і бацькі баяліся, як бы пераезд негатыўна не адбіўся на маёй вучобе. Аднак ёй атрымалася нас угаварыць", - удакладняе бягун.

© Sputnik Анна Соколова

Любімы ўнук Мікалая Кірава - Дзімка - сёлета пойдзе ў першы клас і абавязкова запішацца ў спартыўную секцыю

Пуцёўка ў зборную

Усяго пасля месяца трэніровак беларускага хлопца адабралі на таварыскі турнір паміж юніёрскай зборнай СССР і Прыбалтыкі, які праходзіў у Гомелі. Там ён не толькі выйграў забег, але і выканаў нарматывы першага дарослага разраду, здзівіўшы партнёраў па камандзе (Тады яго прысвойвалі тым спартсменам, якія прабягалі 800 метраў за 1 хвіліну 57 секунд - Sputnik).

"Хлопцы мяне пачалі віншаваць з разрадам, а я не разумею, пра што яны. Потым патлумачылі, што многія трэніруюцца ў секцыі доўгія гады, але так і не могуць выйсці на гэты вынік, а я з першага разу выканаў нарматыў", - кажа Кіраў.

© Sputnik / Юрий Сомов

Мікалай Кіраў (справа) на спаборніцтвах па лёгкай атлетыцы на XXII летніх Алімпійскіх гульнях у Маскве

Пасля гэтага маладога бягуна ўзялі ў зборную юніёраў БССР на сустрэчу паміж беларускімі і савецкімі спартсменамі, якая праходзіла ў Бранску. Там ён зноў усіх здзівіў, заняўшы другое месца. Праз усяго два гады заняткаў у спартыўнай школе, у 1977-м, ён і зусім перамог на Першых маладзёжных гульнях у Кіеве.

"Тады падышоў мой трэнер і сказаў, што яму паведамілі, маўляў, мяне ўключылі ў кандыдаты зборнай Савецкага Саюза", - успамінае спартсмен.

У 1978 годзе Мікалай Кіраў выйграў чэмпіянат СССР і канчаткова зацвердзіўся ў складзе зборнай.

© Sputnik Анна Соколова

Мікалай Кіраў сярод блізкіх - дочкі Крысціны, жонкі Любові і ўнука Дзмітрыя

Падрыхтоўка да гульняў

Па словах спартсмена, зборы савецкай дружыны праходзілі кожны месяц ва Украіне, Арменіі і нават за межамі СССР. Трэніравацца падчас іх прыходзілася суткамі напралёт пад строгім наглядам урачоў, якія бралі ў атлетаў аналізы крыві тры разы на дзень: раніцай, апоўдні і ўвечары. Кармілі пры гэтым вельмі добра.

"Можна было браць колькі заўгодна чырвонай рыбы, чорнай і чырвонай ікры. Такіх прадуктаў у нас раней ніколі не было. У выніку наеліся іх так, што потым глядзець не маглі. Дадаткова выдавалі на ўвесь перыяд трэніровак (звычайна яны доўжыліся 20 дзён) шэсць шакаладак, якія спецыяльна для нас рыхтавалі на фабрыцы", - пералічвае атлет.

© Sputnik / Максимов

Мікалай Кіраў (злева) і Уладзімір Падаляка (справа) пасля забегу на 800 метраў на чэмпіянаце СССР па лёгкай атлетыцы

Не жаліліся бегуны таксама на спартыўныя і святочныя касцюмы, якія ім пашылі да Алімпіяды-80 у Фінляндыі.
"Адзенне была вельмі якасным. Светла-бэжавы алімпійскі пінжак да гэтага часу ў мяне захаваўся, вісіць у шафе. Астатняе раздаў знаёмым, бо ўжо не падыходзіць па памеры", - смяецца алімпіец.

Алімпійская вёска

Спаборніцтвы па лёгкай атлетыцы на летніх гульнях 1980 года праходзілі ў Маскве з 24 ліпеня па 1 жніўня. Са слоў Кірава, у Алімпійскую вёску ён прыехаў недзе за чатыры-пяць дзён да забегу. Жыць там было вельмі камфортна, вось толькі пакідаць яе межы было нельга.

© Sputnik Анна Соколова

У Стрэшынскай сярэдняй школе ёсць алімпійскі куток, на якім размешчана інфармацыя пра знакамітага земляка. Побач з Кіравым - настаўнік геаграфіі Алена Трафімава

"Ты мог прыйсці ў любы час да "шведскага стала", набраць, што хочаш, і паесці. Аднак за межы вёскі нічога вынесці нельга было. Не дай бог. Нават блізка не падпускалі да платоў і нікога не выпускалі. Туды прыехаў - і да канца", - кажа атлет.

Аднак, у прынцыпе, спартсмены не бачылі асаблівага сэнсу пакідаць вёску, на яе тэрыторыі было ўсё неабходнае: крамы, у тым ліку і з заходнімі брэндамі, спартыўныя пляцоўкі і нават кінатэатры.

Больш за ўсё запомніліся мясцовыя дыскатэкі. Паводле яго слоў, у вёсцы працавала некалькі секцый, кожная са сваёй музыкай. Праводзіліся тэматычныя канцэрты спецыяльна для грэкаў, японцаў і іншых замежнікаў.

© Sputnik / Виталий Савельев

Адна з самых папулярных забаў у Алімпійскай вёсцы - дыскатэка

Прыемная нечаканасць

Трэнеры паставілі перад Мікалаем Кіравым задачу трапіць у фінал забегаў на 800 метраў. З ёй ён паспяхова справіўся і не асоба перажываў за канчатковы вынік.

"Я спаў спакойна, таму што трапіў у фінал, і гэта ўжо было дасягненнем. Там такія хлопцы беглі. Рэкардсмены сваіх краін, рэкардсмены свету. У іх вынікі нашмат лепшымі былі, чым у мяне", - тлумачыць атлет.

Сам забег спартсмен памятае цяпер дрэнна. Па словах Кірава, на стотысячным стадыёне стаяў аглушальны гул, ён бег на аўтапілоце ў агульнай калоне, а за 250 метраў да фінішу рэзка вырваўся наперад.

"Перыядычна думаю, што рана пачаў паскарацца, трэба было гэта рабіць метраў за 150 да фінішу, таму як апошнія дзясяткі метраў бег на мяжы страты свядомасці, ногі здаваліся ватовымі. З іншага боку, ніхто не чакаў гэтага, у тым ліку і знакамітыя брытанскія бегуны - Овет змог дастаць мяне толькі метраў за 50 да канца, а Себасцьян коу наогул толькі перад самай рысай", - разважае Кіраў.

© Sputnik Анна Соколова

У тытулаванага спартсмена ёсць любімае хобі - рыбалка на Дняпры ў родным Стрэшыне

Тое, што савецкі атлет заняў трэцяе месца, ён усвядоміў, толькі калі апынуўся на п'едэстале. Сваім вынікам (1 хвіліна 46 секунд) бронзавы прызёр быў задаволены, таму як саступіў уладальніку сусветнага рэкорду па бегу на 800 метраў Коу ўсяго 0,09 секунды, а Стывэна Овету - 0,6 секунды.

Знікненне спартсмена

Маскоўская Алімпіяда стала шчаслівай для Мікалая не толькі таму, што ён выйграў бронзавы медаль. У гэты час яго жонка, дарэчы, таксама член зборнай СССР, Любоў Іванова нарадзіла дачку. Сама яна з Кішынёва. Там жа на свет з'явілася і малая.

© Sputnik Анна Соколова

Мікалай Кіраў з будучай жонкай Любы пазнаёміўся на зборах у 1977 годзе, яна таксама бягуха, член зборнай СССР

Кіраў, натуральна, не стаў чакаць урачыстага закрыцця Алімпійскіх гульняў, а адразу пасля ўзнагароджання сказаў свайму трэнеру, што яму трэба ляцець у Кішынёў.

"Квіткі вельмі хутка дасталі. У гэты ж дзень я быў у Малдове... Прайшло некалькі дзён. Я там, а нашых спартсменаў урачыста сустракаюць з аркестрам на вакзале ў Гомелі. Ад вобласці нас было чалавек сем. Мяне, натуральна, недалічыліся. Дзе я, ніхто не ведаў, там у асноўным весляры адны былі", - смяецца спартсмен.

© Sputnik Анна Соколова

Дзімка, калі падрасце, абавязкова зоймецца спортам - трэба ж такую энергію куды-небудзь падзець!

Праз некалькі месяцаў пара вярнулася ў Гомель, дзе яны яшчэ ў 1978 годзе атрымалі кватэру. Пасля Маскоўскай Алімпіяды ў сям'і з'явілася яшчэ і першая машына - "Жыгулі". Яе Кіраў купіў за прызавыя 2100 рублёў.

Далейшы лёс

Пасля летніх гульняў спартсмен працягнуў выступаць за зборную. У 1982 годзе яму ўдалося заваяваць срэбны медаль на чэмпіянаце Еўропы ў бегу на 1500 метраў. Саступіў ён толькі брытанцу Стыву Крэму.

© Sputnik Анна Соколова

У доме Кіравых заўсёды жылі пудзелі. З Рокі тытулаваны спартсмен ужо не бегае, проста ходзіць.

Завяршыўшы спартыўную кар'еру, Мікалай Іванавіч стаў дзяржаўным трэнерам Спарткамітэта СССР па Гомельскай вобласці. Асноўнай яго задачай было знаходзіць таленавітых атлетаў для зборнай Савецкага Саюза. Аднак быць функцыянерам бронзаваму прызёру Алімпіяды не асоба падабалася.

"Начальства, далёкае ад спорту, прыходзіла і пачынала табе паказваць, што ты не так робіш. Яны сачылі больш за тым, каб ты своечасова на працы адзначаўся, а не бегаў па стадыёнах і спартшколах у пошуку таленавітых рабят", - тлумачыць атлет.

У выніку алімпійскі прызёр вырашыў памяняць трэнерскі свісток на пагоны прапаршчыка і сышоў служыць у войска (У пачатку спартыўнай кар'еры Кіраў выступаў за армейскі клуб СКА - Sputnik). Аднак пасля сыходу ў адстаўку ён зноў в

© Sputnik Анна Соколова

На памяць аб Алімпіядзе-80 ўсім яе пераможцам і прызёрам падарылі вось такія малюнкі акварэллю, свайго Мішку Кіраў захоўвае да гэтага часу

ярнуўся ў лёгкую атлетыку - пачаў трэніраваць дзяцей у ДЮСШ Гомеля. Тут і працягвае працаваць да гэтага часу.

Іншыя тэксты, а таксама інтэрв'ю, відэаролікі, Інфаграфіка праекта "Масква-80: Рэтра-tube" размешчаны на адмысловай старонцы на 13 сайтах Sputnik, старонцы Sputnik на рускай у YouTube, у тэлеграм-каналах Sputnik і ў афіцыйных акаўнтах ў сацсетках.

Самы шчаслівы беларускі конь жыў у Ратамцы. Прыгажун па мянушцы Саід выступаў разам з алімпійскім чэмпіёнам Віктарам Угрумавым. Калі Саід захварэў, зорны дуэт распаўся - Угрумаў стаў рыхтавацца да Алімпіяды-80 на іншым скакуне. Але Саід усё роўна застаўся самым знакамітым, і, як гэта ні дзіўна гучыць у дачыненні да каня, самым шчаслівым насельнікам Ратамкі. Да таго ж зноў змог стаць чэмпіёнам.

Дзяцінства ў Ратамцы

Саіда ўжо даўно няма ў жывых, ён памёр яшчэ ў канцы 80-х. Але тут яго любілі настолькі, што пахавалі на тэрыторыі цэнтра коннага спорту. Такога гонару больш не атрымаў ні адзін конь у Ратамцы.

Цэнтр коннага спорту ў Ратамцы, калі быць дакладней, называецца Рэспубліканскі цэнтр алімпійскай падрыхтоўкі коннага спорту і конегадоўлі. Тут вучаць выступаць на конях маладых коннікаў, а таксама трэніруюцца дзейсныя спартсмены.

Саід, распавядаюць супрацоўнікі, нарадзіўся ў Ратамцы. Гэта было ў 1960-х гадах. Мянушку для жарабя выбіралі па традыцыі. Першую літару выкарыстоўвалі ад мянушкі бацькі, яго звалі Самаход. Яшчэ адна літара была ад маці - Выбранніца (па-руску Избранница - Sputnik). Так атрымаўся Саід.

© Sputnik Максим Богданович

Звычайна, каб назваць каня, выкарыстоўваюць першыя літары імёнаў бацькі і маці - часам атрымліваюцца даволі пацешныя камбінацыі

Зорны час

На пачатку 70-х у Беларусь пераехаў спартсмен коннага спорту Віктар Угрумаў. У Ратамцы пачаўся яго шлях у якасці трэнера нацыянальнай зборнай.

Угрумаву трэба было выбраць сабе каня, якім і стаў Саід. У той час конь быў сапраўдным прыгажуном. Яго адрознівала рыжая афарбоўка і тонкая шыя. А яшчэ ён быў неверагодна разумны.

"У Саіда паходжанне вельмі цікавае. У яго чатыры пароды ў крыві: ён англа-араба-тэкіна-таракен. Гэта значыць чыстакроўных тры пароды. Гэта дало яму цягавітасць і выніковасць", - распавядаюць супрацоўнікі цэнтра.

© Sputnik Максим Богданович

Віктар Угрумаў выступае на Саідзе

Саіда рыхтавалі да спаборніцтваў па выездцы, на якіх ён павінен быў паўтарыць некалькі складаных элементаў. Ад таго, наколькі правільна ён іх выканае, залежала месца, якое зойме спартсмен.

Але Саід апынуўся здольным канём, і Віктара Угрумава чакала чарада перамог.

"Калі вы паглядзіце гісторыю Угрумава, ён быў чэмпіёнам Саюза з 1975 па 1980 год. Усе гады запар станавіўся чэмпіёнам на Саідзе", - кажуць у Ратамцы.

У 1976 годзе пара дэбютавала на Алімпіядзе ў Манрэалі і заняла лепшае месца сярод савецкіх удзельнікаў - шостае. Але потым усё змянілася. Напярэдадні Алімпіяды-80 у Саіда утварыўся тромб, і рухомасць каня рэзка абмежавалася. Угрумаў быў вымушаны перасесці на другога каня.

© Sputnik / Яков Берлинер

Саід павінен быць ўдзельнічаць у Алімпіядзе-80, але не склалася. Да гэтага старту Угрумаў рыхтаваўся ўжо на другім кані

Траўма і адраджэнне

Саід застаўся ў Ратамцы. Як успамінаюць супрацоўнікі, у яго на назе утварыліся нарасты, так званае, дзікае мяса. Рану апрацоўвалі, і праз паўгода адбыўся цуд - яна зацягнулася.

"Ён стаў ужо песціцца. І тады трэнер Вікторыя Мурат кажа: "Трэба яго сядлаць, таму што ён ужо не кульгае", - распавядаюць у Ратамцы.

© Sputnik Максим Богданович

Тут займаюцца тыя, хто самааддана любіць коней

На Саідзе сталі трэніравацца дзеці, якія толькі пачыналі свой шлях у конным спорце, а потым ён нават выступаў на чэмпіянатах.

Папрацаваць на Саідзе ўдалося і Ірыне Карачавай - яна была вучаніцай Угрумава. Трэнер перадаў ёй свайго каня для выступу на Спартакіядзе народаў СССР у 1979 годзе, дзе яна стала бронзавым прызёрам.

Потым Ірына трэніравалася на Саідзе пасля яго хваробы, калі ён прыйшоў у норму. Каня нават узялі на спартакіяды ў 1983 годзе.

© Sputnik / Александр Лыскин

Наезнікі Ірына Карачава, Віктар Угрумаў, Алена Петушкова - кандыдаты ў зборную каманду СССР па конным спорце

Жанчына-коннік вельмі добра памятае Саіда. Кажа, што ён быў разумны, але часам любіў схітраваць.

"Раней у нас у манежы пазначалі пілавіннем месца, дзе павінна пачынацца новае практыкаванне. Ён на гэтым пілавінні ніколі не хацеў рабіць адзін складаны элемент, які называецца піафэ. Выконваў яго ці да гэтага месца, або пасля. І ўвесь час вушы ставіў, не хацеў ісці на гэтыя пілавінне. Я ведала, што ён не баіцца, а ён ведаў, што я гэта ведаю, але ўсё роўна падманваў", - успамінае Ірына Карачава.

© Sputnik / Яков Берлинер

Папрацаваць на Саідзе давялося і Ірыне Карачавай - яна была вучаніцай Угрумава

У тыя гады, кажа Ірына, Саід быў адным з самых здольных коней у свеце. Але цяпер канкурэнцыя вырасла. Калі б ён выступаў у цяперашні час, то паказваў бы сярэдні вынік.

"Цяпер з вынікамі, якія ён паказваў, не пусцілі б нават у 25 лепшых. Вельмі змянілася якасць коней. Для выездкі яны павінны быць элітнага экстэр'ера і з вельмі добрым розумам. У Еўропе вялася селекцыя. Зараз еўрапейскія коні усім гэтым валодаюць, ім лёгка даюцца усе практыкаванні", - тлумачыць Ірына.

Самымі лепшымі лічацца коні з Германіі. Але Ратамка іх не закупляе - прынята выкарыстоўваць коней, якія вырашчаны ў Беларусі.

© Sputnik Максим Богданович

Каб завязаць знаёмства, дастаткова морквы або кавалачка цукру - але абавязкова спытаеце дазволу ў берэйтара

"Мы не можам угнацца за еўрапейцамі. Таму што ў нас такіх коней няма. Яны не дарагія, малады конь каштуе 12-15 тысяч долараў. Гэта вельмі добрай якасці коні і пажадана нашым спартсменам выступаць на іх, каб мы былі канкурнтаздольнымі ў Еўропе", - кажа Карачава.

© Sputnik Максим Богданович

У Ратамцы можна займацца конным спортам круглы год

Вольнае жыццё

Як бы там ні было, але Саід назаўжды застанецца ў гісторыі Ратамкі як самы шчаслівы конь. Пасля Ірыны на ім трэніраваліся дзеці. А потым ён пачаў старэць, і яго здароўе ўжо не дазваляла старанна працаваць.

Звычайна коней пасля завяршэння спартыўнай кар'еры адпраўляюць на верную смерць - зарэз. Але Саіда пашкадавалі. У Ратамцы прынялі рашэнне, што ён будзе па-ранейшаму тут жыць.

© Sputnik Максим Богданович

І імя Віктара Угрумава і імя Саіда назаўсёды ўпісаны ў галерэю славы ратамскіх чэмпіёнаў

У каня было абсалютна свабоднае жыццё. Яго зачынялі ў стойле толькі на ноч. У астатні час ён вольна хадзіў па тэрыторыі цэнтра коннага спорту. Любіў падыходзіць да супрацоўнікаў, выпрошваючы ў іх кавалачак цукру, а таксама прыходзіць у манеж. Дзіўны факт - нават у старасці Саід працягваў выконваць складаныя элементы, якія калісьці вывучыў для спаборніцтваў.

© Sputnik Максим Богданович

У холе цэнтра коннага спорту стаяць скульптуры коней - не нейкіх канкрэтных, хутчэй гэта зборны вобраз усіх тутэйшых чэмпіёнаў. Але без імя Саіда ён, гэты вобраз, ніяк немагчымы - у гэтым упэўненыя ўсё.

"Ён прыходзіў і сам усё выконваў, нават калі ў манежы нікога не было. Такія коні даўжэй жывуць, калі іх сядлаюць і яны могуць рабіць тое, чаму іх вучылі, хай не ў тым аб'ёме", - кажуць у Ратамцы.

Саід пражыў доўгае жыццё. Яму было 20 гадоў, калі яго не стала. З тых часоў мінула шмат часу, але да гэтага часу яго памятаюць як самага шчаслівага каня.